3.18.07 Inventaris van het archief van het klooster Koningsveld

Zijn ongenoemde bron blijkt bovendien het ontstaan van het verhaal der twee kloosters veroorzaakt te hebben. Het is nl. duidelijk, dat Opmeer zijn gegevens uit de Divisiekroniek had, wanneer men bij beiden de plaatsen vergelijkt. In de kroniek luidt deze aldus: "in denselven "jare na dat coninc Willem doot ghebleven was, stichtte ende "fondeerde Joncvrou Richard van Delft des voorseyden coninx "moye een nonnencloester in aflaet haers Broeders Ziele in haer "Vaders Wthof bij Delft an die zuytside van der Premonstreytenoorde "dat Coninx-Velt genoemt is" enz. De woorden "an die zuytside "van der Prem. oorde" zijn verwarrend; maar plaatst men achter "zuytside" een komma, dan wordt de zin duidelijk; het klooster werd in den Uuthof gebouwd, die aan de Z.zijde van Delft lag en was van de Prem. orde. Aan deze plaats, gevoegd bij het feit, dat het klooster eerst door mannen en later door vrouwen werd bewoond, zal dus de vergissing te wijten zijn.

Beschouwt men nu evenwel deze bul, dan vestigt zij in alle opzichten den indruk van tot een zeer jong klooster gericht te zijn. B.v. zij die het godsdienstig leven verkoren hebben, hebben den apostolischen steun noodig om niet van hun goede voornemens afgebracht te worden, waarom de paus de broeders van Koningsveld in het Bisdom Utrecht, waar zij zich tot den goddelijken dienst verbonden hebben, op hun verzoek in zijn bescherming neemt. Hij bevestigt hen in hun bezit o. a. in dat van het gasthuis te Delft (volgens J. Meerman, Gesch. van Koning Willem I, pag. 26, kort voordat Richardis haar klooster liet bouwen, door Willem gesticht) en regelt de rechten en plichten van hun kerkelijk leven.

Het komt mij voor, dat het een der eerste pauselijke brieven is, die het klooster ontving en men, zooals Römer al oppert, in de passage, waarin sprake is van 's pausen voorgangers, niet meer behoeft te zien dan een formule in iederen dergelijken brief te vinden; het is de gewone opsomming: goederen door schenkingen van "pontifices, reges, principes, fideles" of op andere wijze verkregen. Men zou er even goed uit kunnen afleiden, dat het klooster koningen onder zijn begunstigers gehad moet hebben, hoewel Willem II toch zeker de eenige geweest zal zijn.

Bij deze bul, dat eenige bewijsstuk voor het bestaan van het geheimzinnige klooster, kan ik nu nog een tweede voegen, nl. de reeds vermelde van September van hetzelfde jaar, die tot nu toe blijkbaar niet bekend was. De paus spreekt daarin van "dilecti filii" en heeft het dus ook hier over een mannenklooster. Er is niet de minste reden die beide brieven op verschillende kloosters te doen slaan en nu is de omgeving, waarin die van September voorkomt, op zich zelf een bewijs dat hij, en dus ook de andere, op ons klooster betrekking heeft. De notaris Arnoldus Nicolaasz. instrumenteert nl. in 1456, dat de proost van Koningsveld een nuntius zal rondzenden om bijdragen te vragen voor het herstel van de kerk, die bij den brand van 1452 beschadigd is. Tot meer opwekking geeft hij daarbij afschrift van de bul van September 1252 en van den reeds genoemden bisschoppelijken brief van 1262 ten gunste van het nonnenklooster uitgevaardigd; nu is het toch niet waarschijnlijk, dat hij daarvoor een brief genomen zou hebben, die op een ander klooster, dat bovendien al sinds twee eeuwen niet meer bestond, betrekking had.

Ook dat oude klooster zou Koningsveld geheeten hebben; waar zou een klooster bij Delft, op de plaats waar Willem II een woning had doen bouwen, dat 's Konings Uythof was genoemd, dien naam anders vandaan hebben dan van den roomsch-koning, die dat evenwel niet voor 1248 werd? De overeenkomst met Genesis XIV, 18 en 19, waarop van Bleijswijck wijst, lijkt wat ver gezocht. Hiermee zou dan nog eens de beruchte plaats in de bul van October 1252 vervallen.

Heeft er een mannenklooster bestaan vóór het onze, dan is dat zelfs niet door één stuk bekend, slechts door een plaats bij opmeer, waarop nog wel iets te zeggen valt.

De memoriegoederen werden afzonderlijk beheerd; de rentmeester had bij dat beheer de memorievrouwe boven zich, die brieven en registers bewaarde.

In 1572 werd het klooster gesloopt om te voorkomen, dat de Spanjaarden er bij een aanval op de stad gebruik van zouden maken, daar het buiten tegen de stadswallen aan lag. De nonnen, die te Delft bleven, kregen volgens ordonnantie van den prins sinds Februari 1572 alimentatie.

De charters, die het Algemeen Rijksarchief aangaande dit klooster bezit, 1/3 ongeveer van het archief, zijn afkomstig uit de collectie Cheltenham en berusten er dus sinds 1889. De rekening der memoriegoederen bevond zich in het archief der geestelijke goederen in Holland, het overige in het archief der Oud-Bisschoppelijke Klerezy op het Rijksarchief in Utrecht.

De rechtstitel is (nog) onbekend

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Delftse Statenkloosters Koningsveld, nummer toegang 3.18.07, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Delftse Statenkloosters / Koningsveld, 3.18.07, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn in kopievorm beschikbaar