Staten-Generaal
- Archive inventory
- Archive description
- Archive elements
- Files
- All scans (3.386)
1.01.02
N.M. Japikse
Nationaal Archief, Den Haag
(c) 1969
This finding aid is written in Dutch.
Beschrijving van het archief
Naam archiefblok:
Staten-Generaal
Staten-Generaal
Periode:
1431-1796
merendeel 1576-1796
Omvang:
1030,30 meter; 17558 inventarisnummers.
Taal van het archiefmateriaal:
Het merendeel der stukken is in het Nederlands. Een groot aantal brieven/bijlagen is echter gesteld in een vreemde taal, vooral Frans, Duits, Engels, Italiaans en Latijn. Daarnaast komen ook stukken in andere, niet-westerse talen voor (Russisch, Arabisch, Perzisch, Ottomaans, etc.)
Soort archiefmateriaal:
Normale geschreven en gedrukte teksten. De Nederlandstalige stukken van vóór ca. 1700 zijn geschreven in het gotische cursiefschrift, met name in de oud-Hollandse klerkencursief. De Duitse stukken zijn grotendeels in het Kurrentenschrift geschreven.
Archiefbewaarplaats:
Nationaal Archief, Den Haag
Samenvatting van de inhoud van het archief:
De Staten-Generaal belichaamden sinds de Pacificatie van Gent (1576) het bovengewestelijk landsheerlijk gezag in de (Noordelijke) Nederlanden. Zij werden gevormd door afgevaardigden (gedeputeerden) van de provinciale Staten. De belangrijkste bezigheden waren de buitenlandse betrekkingen in de meest algemene zin, de verdediging te land en ter zee, het bestuur van de Generaliteitslanden, het oppertoezicht op de geoctrooieerde handelscompagnieën (Verenigde Oostindische Compagnie VOC, West-Indische Compagnie WIC) en het bestier der gezamenlijke financiën.
Het archief van de Staten-Generaal bestaat uit een aantal grote series: de resoluties (inventarisnummers 1-4861), de bijlagen bij de resoluties: ingekomen stukken in liassen (inventarisnummers 4862-8039), de overige ingekomen stukken als staten van oorlog, verbalen en rapporten alsook de uitgaande brieven (inventarisnummers 8040-11086B), de brievenboeken, aktenboeken en andere registers (inventarisnummers 11087-12547), de zgn. Loketkas en de Secrete kas (inventarisnummers 12548-12596) en de tractaten en ratificaties na 1700, overgedragen archivalia, inventarissen en catalogi (inventarisnummers 12597-12721).
Archiefvormers:
- Staten-Generaal
Inhoud en structuur van het archief
Aanwijzingen voor de gebruiker
Openbaarheidsbeperkingen
Beperkingen aan het gebruik
Materiële beperkingen
Aanvraaginstructie
Citeerinstructie
Verwant materiaal
Bijlagen
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
Zoals in alle archieven van Staten-Colleges het geval is, werd ook in dit archief een onderscheid toegepast tussen ordinaris en secrete resoluties van de Staten-Generaal. Het belang van de behandelde zaken tijdens de vergaderingen van de Staten-Generaal gaf hierbij de doorslag. Beide groepen (1.1 en 1.2) vallen uiteen in series van minuut-resoluties en net-resoluties. Onder de laatste soort werden tevens de gedrukte resoluties gerangschikt, evenals de indices van zaken op de resoluties, die over een langere termijn dan één jaar werden samengesteld. Als sluitstuk werd een derde groep (1.3) gevormd van registers van ordinaris en secrete resoluties die over speciale onderwerpen handelden. Verdeeld over de drie groepen van ordinaris en secrete resoluties ontstond de navolgende verdeling van de series.
Zie ook de tabellarische inventaris, waarin de series resoluties in onderlinge samenhang zijn beschreven.
Tot de bijlagen van de resoluties behoorden de ingekomen en uitgaande brieven en stukken, die de grondslag vormden van de besprekingen tijdens de vergaderingen der Staten-Generaal en de op grond hiervan genomen besluiten. Evenals ten aanzien van hun resoluties werd ook ten opzichte van de ingekomen en uitgaande brieven en stukken een onderscheid toegepast tussen ordinaris en secrete brieven. Vrijwel alle ingekomen brieven en stukken werden voorzien van de datum van behandeling in de desbetreffende vergadering der Staten-Generaal. Deze data werden vergezeld door de opmerking "Lectum" of "Exhibitum". De verschillende brieven en stukken werden afgeschreven in de registers van ingekomen en uitgaande brieven der Staten-Generaal, terwijl de orginele ingekomen brieven en de minuten van uitgaande brieven werden opgenomen in de liassen. Uitgezonderd hiervan werden de ingekomen stukken, zoals verbalen, die wegens hun formaat niet in de liassen of in de loketkas konden worden opgenomen. Aldus ontstonden verschillende series ingekomen brieven en stukken, alsmede van uitgaande brieven. Onderscheiden worden:
- de "liassen loopende", 1550-1796;
- de "liassen Admiraliteyten", 1613-1795;
- de "liassen Munte", 1616-1794;
- de "liassen Oostindische Compagnie", 1623-1795;
- de "liassen Westindische Compagnie", 1623-1795;
- de "liassen Maastricht", 1632-1793;
- de "liassen Engelandt", 1584-1795
- de "liassen Hoogduytschlandt", 1578-1795;
- de "liassen Emden en Oostfrieslandt", 1580-1758;
- de "liassen Vranckryck", 1593-1796;
- de "liassen Italien, Savoyen, Constantinopelen, Venetien, Zalée ende Barbarien", 1596-1796;
- de "liassen Portugal", 1641-1795;
- de "liassen Spangien", 1649-1795;
- de "liassen Sweeden", 1591-1796;
- de "liassen Denemarcken", 1579-1795;
- de "liassen Poolen," 1579-1795;
- de "liassen Moscoviën", 1615-1795;
- de "liassen Brussel", 1716-1794;
- de "liassen America", 1782-1796;
- de "liassen Vredehandelingen", 1643-1748;
- de liassen betreffende bijzondere onderwerpen, 1590-1687;
- de Staten van Oorlog te land en ter zee;
- de verbalen en rapporten van Nederlandse vertegenwoordigers in den vreemde (buitenlandse verbalen);
- de verbalen en rapporten van bezendingen van de Staten-Generaal aan de provinciën en Generaliteitslanden (binnenlandse verbalen);
- de verbalen, journalen, memoriën en rapporten betreffende het beheer van de admiraliteiten en van 's Lands vloot (admiraliteitszaken);
- de dossiers betreffende processen in Brabant, Vlaanderen, Landen van Overmaze, Staats-Overkwartier van Gelre en West-Indië;
- de rekeningen van Vlaanderen en van veroverde gebieden.
De registers van ingekomen- en uitgaande brieven bevatten zowel originele brieven van en aan de Staten-Generaal voor zover dit de depêcheboeken betreft, maar als afschriften van ingekomen en minuten van uitgaande brieven in. Deze afschriften werden opgenomen in de brievenboeken. Bij de registratuur van de resoluties sloot zich die van de brieven aan. Terwijl de eerste zich regelmatig en geleidelijk ontwikkelde kan dit niet gezegd worden van de registratuur der brieven. Verschillende systemen werden hierbij gevolgd tussen de jaren 1579 en 1672, hetgeen zal blijken uit de beschrijving van de hieronder volgende depêcheboeken en brievenboeken.
Van 1771 af getiteld 'Registers der Paspoorten', voordien 'Quohieren van de Paspoorten'. Bevatten extract-resoluties houdende beschikking op rekesten waarbij paspoorten in verband met de heffing van convooien en licenten werden aangevraagd.
Voordat de administratie van de Generaliteitsfinanciën op een vaste voet geregeld was en aan de Raad van State en de Generaliteitsrekenkamer was opgedragen, strekten de bemoeiingen van de Staten-Generaal zich ver uit. Dagelijks nam de vergadering besluiten waarbij uitgaven ten laste van rekenplichtige Generaliteitsambtenaren werden gesteld. De daarop betrekking hebbende akten werden door de griffier in de vorm van ordonnanties opgesteld. Zij werden sedert 1586 in het ordonnantieboek geregistreerd. Langzamerhand beperkten zich genoemde bevelschriften tot die welke op de ontvanger-generaal van de Unie werden geslagen. In 1624 werd bepaald dat de Raad van State voortaan de ordonnanties zou depêcheren. Men hield echter het register bij totdat deze werkzaamheid in 1656 werd gestaakt.
Hoewel geen akten in eigenlijke zin zijn de rekeningen van de ontvangers en de kwitanties van de klerken van de Staten-Generaal hier opgenomen omdat zij even als de ordonnantieboeken de administratite bij de griffie betreffen. De rekeningen van de ontvangers bevatten de boekhouding van exploiten en boeten die werden verlangd bij het aanbinden van processen voor de Staten-Generaal. De ontvanger van deze exploiten en boeten had tevens de taak het recht te innen op de octrooien van de Staten-Generaal verleend aan personen die over hun goederen in Staats-Vlaanderen bij uiterste wil wensten te beschikken. Het geheel van deze ontvangsten vormde een geheim fonds waarvan de bestemming door de Staten-Generaal telkens werd geregeld. De kwitanties van de klerken ter griffie raken het depêchegeld dat aan hen door de griffier als schrijfloon werd uitgekeerd.
Ten einde de overzichtelijkheid van de inhoud van de Loketkas en de Secrete kas te bevorderen werde deze in de navolgende rubrieken gerangschikt:
A. Stukken afkomstig van de Spaanse Regering in de Nederlanden, opgenomen in de Loketkas van de Staten-Generaal, 1431-1576 augustus.
B. Stukken afkomstig van de regeringsarchieven van de Geünieerde en Nader-Geünieerde Nederlandse Provinciën, opgenomen in de Loketkas en de Secrete kas van de Staten-Generaal, 1576 september - 1588 mei.
C. Stukken afkomstig van de Staten-Generaal onder verschillende respecten opgenomen in de Loketkas en de Secrete kas van dit Staatscollege, 1588 juni - ca. 1795.
De aanwezige dossiers en losse stukken werden van een doorlopende nummering voorzien, maar in de tekst is steeds verwezen naar de oude nummers van de Loketkas en de Secrete kas welke in de resp. inventarissen anno 1677 werden vastgesteld. De verschillende respecten van beide kasen zijn thans genummerd als volgt:
12548. Loketkas lopende
12549. Loketkas lopende zonder jaar
12550. Loketkas particuliere stukken
12551. Loketkas processen
12552. Loketkas Munt
12553. Loketkas Maastricht
12554. Loketkas kopieën Maastricht
12555. Loketkas 's-Hertogenbosch
12556. Loketkas kopieën 's-Hertogenbosch
12557. Loketkas Peelland
12558. Loketkas Oosterwijk
12559. Loketkas Kempenland
12560. Loketkas Maasland
12561. Loketkas Admiraliteit
12562. Loketkas convooien en licenten
12563. Loketkas Oost-Indische Compagnie
12564. Loketkas West-Indische Compagnie
12565. Loketkas omlopers Vlaanderen
12566. Loketkas rekeningen Vlaanderen
12567. Loketkas kaarten
12568. Loketkas Oost-Friesland
12569. Loketkas Duitsland
12570. Loketkas Duitsland zonder jaar
12571. Loketkas Zweden
12572. Loketkas Denemarken
12573. Loketkas Brandenburg
12574. Loketkas Frankrijk
12575. Loketkas Spanje
12576. Loketkas Engeland
12577. Loketkas Portugal
12578. Loketkas Italië, Savoye, Turkije, Marokko, Venetië, Zalee, Barbarije
12579. Secrete kas lopende
12580. Secrete kas Admiraliteit
12581. Secrete kas Oost-Indische Compagnie
12582. Secrete kas West-Indische Compagnie
12583. Secrete kas Oost-Friesland
12584. Secrete kas Duitsland
12585. Secrete kas Zweden
12586. Secrete kas Denemarken
12587. Secrete kas Frankrijk
12588. Secrete kas Spanje
12589. Secrete kas Engeland
12590. Secrete kas Portugal
12591. Secrete kas Polen
12592. Secrete kas Italië
12593. Secrete kas Turkije
12594. Secrete kas Barbarije
12595. Secrete kas Perzië
12596. Secrete kas obligaties
Hiermede werd bereikt dat de Loketkas en de Secrete kas in het geheel van het archief van de Staten-Generaal konden worden opgenomen. Bij raadpleging of verwijzing vermelde men dus het nummer van het betrokken respect en het oude nummer dat de dossiers en stukken oudtijds droegen. De ordening van deze stukken is in het archief gebleven zoals in 1677 werd vastgesteld. Een voorbeeld: St. Gen. 12561.1 betekent Loketkas Admiraliteit 1.
In het jaar 1700 was de Secrete kas van de Staten-Generaal geheel vol geraakt zodat naar andere middelen werd gezocht om de dossiers en stukken van geheim karakter op te bergen. Er werden nu drie afzonderlijke verzamelingen gevormd n.l. van: 1. De tractaten van de Staten-Generaal met andere mogendheden gesloten, van 1701-1797. 2. De ratificaties van deze tractaten door de Staten-Generaal en deze mogendheden uitgevaardigd, van 1701-1797. 3. De ingekomen secrete brieven van 1701-1796. Deze brieven zijn thans beschreven en geordend in het hoofdarchief van de Staten-Generaal onder de inventarisnummers 5462-5477, 5719-5722, 5750, 5816-5817, 6003-6015, 6584-6690, 6743-6746, 6864-6887, 6997-7009, 7037-7041, 7161-7168, 7224-7237, 7303-7310, 7355-7360, 7397-7410, 7454-7460, 7463, 7464-7471.
Behalve de bescheiden hier beschreven ontvingen de Staten-Generaal ook de schriftelijke nalatenschap van Lieuwe van Aitzema, historicus van de 17e eeuw. Zij lieten de stukken van deze verzameling opnemen in de serie verbalen van Nederlandse gezanten in den vreemde en in de Loketkas van de Staten-Generaal. Blijkens de inventaris van de collectie in Verslagen van 's Rijks Oude Archieven, 1916, I, blz
209 vgl. werden de stukken weer uit het archief van de Staten-Generaal gelicht en als afzonderlijke collectie beschreven.
Evenmin zijn hier beschreven de archieven afkomstig van de Nederlandse gezantschappen in het buitenland. De Nederlandse gezanten waren hiertoe bij hun aftreden verplicht, doch er waren maar weinigen die zich aan dit voorschrift hielden. De meeste legatiearchieven werden dan ook omstreeks 1855 door het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan het Algemeen Rijksarchief overgedragen. Dit was een reden te meer om deze archieven samen met de bij de Staten-Generaal ingeleverde archivalia van de legaties in een afzonderlijke inventaris te beschrijven en ook afzonderlijk te ordenen.
12688-12693 'Catalogus van alle de Boecken van haer Ho: Mo: staende inde Casse op het Caerken besijden de Treves Camer'. (1680) 6 delen - 12695 Memoriaal van gelichte processtukken uit het archief van de Staten-Generaal. 1748 juli 18 - 1785 maart 16 1 deel
Comments by visitors
Wil U er -wellicht ten overvleode- graag even op wijzen dat in toegang 1.01.02 het inv.nr. 12548.489.3 twee maal voor komt, met twee verschillende beschrijvingen.
m.vr.gr.
George Sanders,
Paleis Het loo nationaal Museum
Dat klopt. Het "fysieke"inventarisnummer bevat 2 verschijllende stukken die in de toegang onder verschillende rubrieken zijn gerangschikt. Dit soort gevallen komt vaker voor.
Diederick Kortlang
Nationaal Archief
Bij mijn onderzoek naar de geschiedenis van de heerlijkheid Dongen vond ik in het archief van de Staten Generaal (1.01.02) onder inv. nr. 12557.16 de volgende omschrijving (bij benadering): Stukken betreffende de geestelijke goederen en kerkrekeningen van de heerlijkheid Dongen in 1648 overgeleverd aan de Staten Generaal. Na raadpleging van de betreffende stukken blijken deze niet betrekking te hebben op de heerlijkheid Dongen (gelegen in de Baronie van Breda), maar op de heerlijkheid (Den) Dungen in de Meijerij van 's Hertogenbosch. Het opschrift op het omslag van de stukken is dan ook: 'Dungen', en niet 'Dongen'.
Met vriendelijke groet,
Rene Andries
Dank voor uw correctie. We passen de beschrijving aan.