Terug naar zoekresultaten

3.03.14.01 Inventaris van het archief van de Arrondissementsrechtbank te Gorinchem, (1813) 1838-1877

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Archief

Titel

3.03.14.01
Inventaris van het archief van de Arrondissementsrechtbank te Gorinchem, (1813) 1838-1877

Auteur

C. Venema

Versie

30-06-2022

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1989 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Arrondissementsrechtbank te Gorinchem
Rechtbank Gorinchem

Periodisering

archiefvorming: 1838-1877
oudste stuk - jongste stuk: 1813-1877

Archiefbloknummer

3492

Omvang

; 263 inventarisnummer(s) 14,70 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Arrondissementsrechtbank te Gorinchem, (1811) 1838-1877

Samenvatting van de inhoud van het archief

In het archief zitten de processen-verbaal van terechtzittingen, en de vonnissen van de strafzaken, hoofdzakelijk misdrijven. Strafzaken die bij de officier van Jusititie worden aangemeld krijgen een parketnummer, als de zaken voor de rechtbank komen krijgen ze ook een rolnummer. De burgerlijke zaken zijn onderverdeeld naar procesgang in dagvaardingen en rekesten. Van de dagvaardingen zijn er audiëntiebladen, vonnissen en processtukken, van de rekesten zijn er de beschikkingen. Onder de burgerlijke zaken vallen: geldvorderingen boven een bepaald bedrag, maar ook faillissementen, ondertoezichtplaatsingen, echtscheidingen, bezoekregelingen, en curatele zaken. De rechtbank bewaart ook diverse gedeponeerde akten en dubbelen van repertoria van notarissen. Het archief bevat tevens huishoudelijke en griffiezaken, zoals vergaderstukken.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Geschiedenis
Het arrondissement Gorinchem werd na de reorganisatie van 1838 gevormd door de drie kantons Gorinchem, Sliedrecht en Vianen. Van deze kantons gingen na de opheffing van de arrondissementsrechtbank in 1877 Gorinchem en Sliedrecht over naar het arrondissement Dordrecht, terwijl Vianen sindsdien tot het arrondissement Tiel behoorde.
De arrondissementsrechtbank van Gorinchem was gevestigd in het stadhuis. Op 24 december 1858 werd de afbraak van het oude en de bouw van een nieuw stadhuis aanbesteed. ( W.F. Emck, Kroniek van Gorinchem, p. 18. ) Tijdens de afbraak en de nieuwbouw zetelde de arrondissementsrechtbank in het gebouw in de Zusterstraat, ( Gemeentearchief Gorinchem, archief van het gemeentebestuur 1814-1938, hoofdstuk 31, nr. 53, d.d. 10-1-1859. ) Wijk C, N. 428 en 429, later ook wel bekend als de 'tussenschool'. ( H.A. van Gogh, Van Arkel's oude veste, p. 74 ) Omdat in het nieuwe stadhuis zowel de arrondissementsrechtbank als het kantongerecht gehuisvest moest worden vroeg de gemeente een rijkssubsidie aan. Nadat op 3 oktober 1860 het nieuwe stadhuis al in gebruik was genomen, ( W.F. Emck, Kroniek van Gorinchem, p. 119. ) werd bij Koninklijk Besluit van 24 oktober 1860 een bouwsubsidie toegekend van ruim vijfentwintigduizend gulden. ( Kort overzicht van de geschiedenis der gebouwen bij het Departement van Justitie in gebruik, met vermelding van de nummers der dossiers waarin de stukken zijn opgenomen, p. 76. ) In ruil hiervoor stelde de gemeente de benodigde lokalen, voor de rechtbank gelegen in de vleugels op de tweede verdieping, ( Zie voor de precieze indeling: Gemeentearchief Gorinchem, archief van het gemeentebestuur 1814-1938, hoofdstuk 31, nr. 53, d.d. 19-10-1860. ) gratis ter beschikking. Over de dreigende opheffing van de arrondissementsrechtbank te Gorinchem is veel te doen geweest. In de resoluties van de gemeenteraad ( Gemeentearchief Gorinchem, archief van het gemeentebestuur 1814-1938, hoofdstuk 31, nr. 53. ) vinden we reeds in 1843 en in 1862 benoemingen van commissies tot behoud van de rechtbank, gevolgd in 1870, 1872 en 1876 door adressen aan de Tweede Kamer, waarin het belang en het aanzien van Gorinchem (marktplaats, zetel hoogheemraadschap, kortom hèt middelpunt van de streek), de geïsoleerde ligging van het rechtsgebied tussen de grote rivieren en het wèl voortbestaan van andere kleine rechtbanken, die minder afgescheiden van nieuwe arrondissementsplaatsen lagen, werden aangevoerd als argumenten tegen opheffing.
In 1877 kwam het toch zover. Na de opheffing van de arrondissementsrechtbank werden
de lokalen in het stadhuis verdeeld tussen het kantongerecht en de gemeente.
Lijst van gemeenten in het arrondissement Gorinchem
Volgens de wet van 22 december 1828, Staatsblad nr. 74, in werking getreden per 1 oktober 1838
De spelling der plaatsnamen is letterlijk overgenomen uit het Staatsblad.
KANTON GORINCHEM
  • Gorinchem
  • Ameide
  • Arkel en Rietveld
  • Tienhoven
  • Kedichem en Oosterwijk
  • Hoornaar
  • Hoog-Blokland
  • Schelluinen
  • Nieuwland
  • Giessen-Nieuwkerk en Meerkerk
  • Moesenbroek
  • Spijk
  • Hardinxveld
  • Leerbroek, Reigerskoop en Middelkoop
KANTON SLIEDRECHT
  • Sliedrecht en Naaldwijk met Niemandsvriend
  • Oud-Alblas
  • Papendrecht en Matena
  • Nieuw-Lekkerland
  • Bleskensgraaf
  • Alblasserdam
  • Hofwegen
  • Streefkerk
  • Nederslingeland
  • Brandwijk en Gijbeland
  • Ottoland
  • Molenaarsgraaf
  • Laagblokland
  • Wijngaarden en Ruigbroek
  • Giessendam en Giessen-Oudkerk
  • Groot-Ammers of Gelkenes-Ammers, 's-Graveland, Achterland en Peulwijk
  • Peursum
  • Nieuwpoort
  • Oud en Nieuw Goudriaan
  • Langerak
  • Noordeloos en Overslingeland
KANTON VIANEN
  • Vianen
  • Heikop en Boeikop
  • Hagestein
  • Leerdam
  • Lexmond, Achthoven en Lakerveld
  • Schoonderwoerd
  • Asperen
  • Everdingen en Zijderveld, benevens Tienhoven
  • Heukelom
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief, dat in het nieuwe stadhuis werd bewaard op de daartoe afgeschoten helft van de zolder, is in 1877 overgebracht naar de arrondissementsrechtbank te Dordrecht, gevestigd in het Rechtsgebouw aan de Steegoversloot. ( Kort overzicht van de geschiedenis der gebouwen bij het Departement van Justitie in gebruik, met vermelding van de nummers der dossiers waarin de stukken zijn opgenomen, p. 30. ) Daar heeft het archief gestaan totdat het op 1 april 1971 werd overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief in Den Haag. Nadat H. Bordewijk in 1972 een voorlopige inventaris had vervaardigd is het archief overgebracht naar het hulpdepot van de Rijksarchiefdienst in Schaarsbergen. In dat hulpdepot is in 1979 een nieuwe plaatsingslijst gemaakt, waarop veel meer archivalia staan vermeld dan er in 1971 zijn overgedragen en in 1972 zijn beschreven. Vooral wat betreft de nrs. 181 - 189 van die plaatsingslijst (waarvan de nummers voortaan oude nummers genoemd zullen worden) is het duidelijk dat deze bescheiden later zijn toegevoegd. Vanuit Schaarsbergen is het archief weer teruggebracht naar het Rijksarchief Zuid-Holland in Den Haag.
De arrondissementsrechtbank heeft klaarblijkelijk vrij conscientieuze griffiers in dienst gehad, want het archief is keurig bijgehouden en er zijn registers aangelegd voor vrijwel alle zaken, waarvoor dat mogelijk was. Ook waren de griffiers zuinig, getuige het feit dat registers van de rechtbank van eerste aanleg uit 1811 en 1813 gewoon in gebruik bleven of weer in gebruik werden genomen.
De verwerving van het archief
De rechtstitel is (nog) onbekend

Inhoud en structuur van het archief

Verantwoording van de bewerking
Tijdens de inventarisatie bleek, dat de plaatsingslijst uit Schaarsbergen (1979) redelijk nauwkeurig was samengesteld. De indeling van de stukken, met name van de al eerder genoemde oude nummers 181-189, was niet geheel logisch.
Al te dikke pakken zijn gesplitst en de dubbelen van de repertoria der notarissen zijn genummerd per notaris, zodat het archief van honderdnegenennegentig oude nummers op tweehonderddrieënzestig nieuwe nummers is gekomen, ( Zie concordantie, bijlage 2. ) plus één nummer van het archief van het parket van de officier van justitie, dat apart is gehouden. Deze vergroting van het aantal inventarisnummers is mede veroorzaakt door het feit, dat bij inventarisatie van het archief van de arrondissementsrechtbank van Dordrecht vele stukken van de arrondissementsrechtbank van Gorinchem boven water kwamen. ( Zie concordantie, bijlage 1. ) De dubbelen der repertoria over het jaar 1838 bevonden zich in het archief van de rechtbank van eerste aanleg te Gorinchem, maar omdat ze in 1839 gedeponeerd zijn bij de arrondissementsrechtbank zijn ze naar dit archief overgebracht. ( Zie concordantie, bijlage 1. )
Voorts zijn vanuit dit archief de dubbelen der repertoria over 1877 en 1878 overgebracht naar het archief van de arrondissementsrechtbank te Dordrecht. De jaartallen, die in deze inventaris achter de namen van de notarissen staan vermeld, geven de periode aan waarover de repertoria lopen.
Ordening van het archief
Aanwijzingen voor gebruikers
Strafzaken
Bij onderzoek in strafzaken vormen de rolregisters (inv.nrs. 22-30), bij gebrek aan een klapper op de vonnissen, de snelste toegang tot het materiaal, omdat de namen der beklaagden apart in een kolom zijn geschreven. Met de data die bij de namen gevonden worden kunnen de processen-verbaal der terechtzittingen (inv.nrs. 33-64) en de vonnissen (inv.nrs. 65-103) eenvoudig opgezocht worden, daar deze chronologisch zijn geordend.
Burgerlijke zaken
Bij de burgerlijke zaken is de te volgen procedure dezelfde als bij de strafzaken. De rolregisters (inv.nrs. 111-115) zijn echter niet zo snel te lezen, daar in de naamkolom tevens beroepen, woonplaatsen, procureurs en dergelijke staan ingeschreven. Is de naam eenmaal gevonden, dan zijn de bijbehorende audiëntiebladen (inv.nrs. 117-145) aan de hand van de ingeschreven data snel te vinden, daar deze bladen chronologisch zijn ingebonden.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Andere toegang
3.03.14.02: Archief van het Parket van de Officier van Justitie te Gorinchem, 1855-1877.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Arrondissementsrechtbank te Gorinchem, nummer toegang 3.03.14.01, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Rechtbank Gorinchem, 3.03.14.01, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
3.03.14.02 - Inventaris van het archief van het Parket van de Officier van Justitie te Gorinchem, 1855-1877

Bijlagen

Concordantie van oude naar nieuwe nummers
oud nieuw
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 20
8 18
9 19
10 34
11 35
12 43, 44
13 45, 46
14 47, 48
15 49, 50
16 51, 52
17 53, 54
18 55, 56
19 57, 58
20 59
21 60
22 61
23 65
24 66
25 67
26 68
27 69
28 70
29 71
30 72
31 73
32 74
33 75
34 76
35 77
36 78
37 79
38 80
39 81
40 82
41 83
42 84
43 85
44 86
45 87
46 88
47 89
48 90
49 91
50 92
51 93
52 94
53 95
54 96
55 97
56 98
57 99
58 100
59 101
60 102
61 103
62 104
63 105
64 22
65 23
66 24
67 25
68 26
69 27
70 28
71 29
72 30
73 109
74 21
75 252
76 107
77 niet aanwezig
78 108
79 31, 32, 173
80 253
81 254
82 255
83 256
84 116
85 117
86 118
87 119
88 120
89 121
90 122
91 123
92 124
93 125
94 126
95 127
96 128
97 129
98 130
99 131
100 132
101 133
102 134
103 135
104 136
105 137
106 138
107 139
108 140
109 141
110 142
111 143
112 144
113 145
114 111
115 112
116 113
117 114
118 115
119 257
120 258
121 146
122 147
122A 110
123 160
124 161
125 162
126 163
127 164
128 165
129 166, 167
130 168
131 169
132 170
133 263
134 148
135 149
136 150
137 151
138 152
139 153
140 154
141 155
142 156
143 157
143A 174
143B 175
144 171
145 172
146 207
147 188
148 189
149 190
150 191
151 192
152 193
153 194
154 196, 197
155 195
156 259
157 260
158 261
159 206
160 184
161 185
162 187
163 208
164 209
165 210
166 211
167 212
168 213
169 214
170 177
171 181
172 178
173 179
174 198
175 199
176 200
177 201
178 202
179 203
180 204
181 33, 39, 62
182 62-64, 167, 176
183 36-38
184 40-42
185 158
186 159
187 205
188 251
189 186
190 216, 217, 250
191 218-220, 250
192 221-224, 250, 262
193 225-227, 250
194 228-230
195 231, 232, 250
196 233-237, 250
197 239-243
198 244, 250
199 245-250
oudnieuw

Archiefbestanddelen