2.06.106 Inventaris van het archief van het Ministerie van Economische Zaken: Economische Voorlichtingsdienst, (1933) 1936-1965 (1973)

Reeds in 1926 stelde de ministerraad de 'Commissie van Voorbereiding ener Organisatie van den Economische Voorlichtingsdienst' in. Hierin namen vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven zitting en wegens competentiegeschillen ambtenaren van vijf verschillende departementen, te weten: de Departementen van Buitenlandse Zaken, van Binnenlandse Zaken en Landbouw, van Arbeid, Handel en Nijverheid, van Financiën en van Koloniën. In 1929 werd een advies uitgebracht maar niet verder uitgewerkt. In 1932 richtte mr. T.J. Verschuur, minister van het Departement van Arbeid, Handel en Nijverheid (later Economische Zaken) een Economische Voorlichtingsdienst op. Tot directeur werd benoemd A.Th. Lamping die afkomstig was uit de consulaire dienst. De Economische Voorlichtingsdienst (EVD) viel onder de Afdeling Handel en Nijverheid onder leiding van de directeur-generaal dr. H.M. Hirschfeld. Naast het verzorgen van de economische voorlichting was de belangrijkste taak het voorbereiden van de handelspolitiek.

De Economische Raad, eveneens in 1932 door minister Verschuur ingesteld, kwam begin 1936 met een advies aan de toenmalige minister prof. dr. ir. H.C.J.H. Gelissen over de economische voorlichting. Dit was een eerste aanzet tot daadwerkelijke oprichting van een zelfstandige voorlichtingsdienst.

Het departement zelf nam het belangrijkste initiatief tot centralisatie. Een van de directoraten was dat van Handel en Nijverheid, waaronder de Afdeling Economische Voorlichtingsdienst ressorteerde (onder leiding van A.Th. Lamping) met het Bureau Betalingsverkeer onder leiding van dr. T.P. van der Kooy. Dit bureau nam een belangrijke positie in verband met de onderhandelingen over het betalingsverkeer. De onderhandelingen werden door de directeur-generaal dr. H.M. Hirschfeld gevoerd, wat er toe leidde dat Van der Kooy rechtstreeks contact met dr. H.M. Hirschfeld onderhield. Dr. Van der Kooy stelde een reorganisatie voor van het directoraat: hij verliet het Bureau Betalingsverkeer en werd hoofd van een nieuw op te richten afdeling die zou bestaan uit de samengevoegde sectie Monetair Onderzoek en Afdeling Algemene Economische Politiek en de Bureaus Handelsinformatie en Publiciteit. Het eerder genoemde advies van de Economische Raad uit 1936 legde minister Gelissen echter naast zich neer. Dit advies behelsde de instelling van een stichting met een zo min mogelijk ambtelijk karakter doch financieel geheel afhankelijk van de overheid.

In de loop der jaren vonden er verschillende reorganisaties plaats. De voornaamste wijzigingen werden tot uitdrukking gebracht in naamsveranderingen of een andere hiërarchische plaats in de organisatie van het departement.

Zij volgen hieronder:

• 1947 Directoraat voor de Economische Voorlichting
• 1948 Economische Voorlichtingsdienst onder het Directoraatgeneraal voor Onderzoek en Voorlichting
• 1948 Economische Voorlichtingsdienst ressorterend onder de secretarisgeneraal
• 1949 Economische Voorlichtingsdienst en de Directie Exportbevordering
• 1950 Economische Voorlichtingsdienst met een Directoraat Exportbevordering
• 1951 Dienst voor de Economische Voorlichting en Exportbevordering
• 1960 Directie voor de Economische Voorlichting en Exportbevordering

Een bijzondere plaats wordt ingenomen door:

In 1949 echter kreeg bij deze stichting de directeur voor de Exportbevordering de leiding, waarbij het Directoraat Exportbevordering werd ingesteld. Daarnaast bleef de SBU bestaan met als voornaamste taak het uitbetalen van de door de EVD toegekende subsidies.

2. Het Centraal Instituut ter Bevordering van de Buitenlandse Handel (CIHAN) werd in 1946 onder de naam 'Centraal Instituut voor Handelsvoorlichting' (CIHAV) opgericht met steun van de regering en op initiatief van het bedrijfsleven, vertegenwoordigd door de voorzitters van enkele Kamers van Koophandel en dr. T.P. van der Kooy, voorzitter-directeur van de reeds onder 1. genoemde SBU. Men vond de oprichting van een dergelijk instituut nodig in verband met de wenselijkheid om het verlenen van concrete handelsbemiddeling en het verstrekken van inlichtingen naar de particuliere sfeer over `\te brengen. Het CIHAN nam derhalve de uitvoering van bepaalde werkzaamheden van de EVD over op dit gebied. In het kader van deze werkzaamheden kreeg het CIHAN tevens een uitvoerende taak bij de organisatie van collectieve inzendingen van Nederlandse Exporteurs op buitenlandse jaarbeurzen. De EVD bleef regelend en coördinerend optreden en in groter verband verantwoordelijk.

3. De Stichting Economische Publicaties (SEP) werd opgericht in januari 1947 met het doel de technische en administratieve werkzaamheden, verbonden aan de uitgave van het blad 'Economische Voorlichting', op commerciële wijze uit te voeren. De stichting verleende voorts haar medewerking aan verschillende afdelingen van de EVD bij de druk, verspreiding, de verkoop en de expeditie van door deze afdelingen samengestelde boekwerken. Ongeveer de helft van het personeel van de Afdeling Administratie van de EVD ging over naar de SEP.

Organisatieschema 1932:

Organisatieschema 1936:

Organisatieschema 1940-1942:

Organisatieschema 1942-1944:

Organisatieschema 1947:

Organisatieschema 1948:

Organisatieschema 1949:

Organisatieschema 1950:

Organisatieschema 1951:

Organisatieschema 1951 vervolg:

Organisatieschema 1956:

Organisatieschema 1956 vervolg:

Organisatieschema 1959:

Organisatieschema 1962:

-1936

De belangrijkste taken waren:

1. Het verzamelen van gegevens over en instellen van onderzoeken naar:
   1. de economische, financiële en monetaire toestand in verschillende landen;
   2. marktsituaties, afzetmogelijkheden, handelsgebruiken en -adressen;
   3. invoerrechten, deviezenbepalingen en douanevoorschriften en andere overheids-maatregelen in Nederland en andere gebieden.
2. Het verstrekken van voorlichting op economisch gebied aan de Nederlandse regering en aan het bedrijfsleven.
3. Het samenstellen en verspreiden van publicaties op economisch gebied. Het inrichten en beheren van een economische bibliotheek.
4. Het maken van propaganda voor Nederland in het buitenland.
5. Het deelnemen aan jaarbeurzen en tentoonstellingen.
6. Het verlenen van hulp aan zakenlieden bij het zoeken van afzetgebieden, bij het aanknopen en in stand houden van handelsbetrekkingen en bij het organiseren van beurzen en tentoonstellingen.

-1949

Een belangrijke taakuitbreiding vond plaats door uitvoering te geven aan de door de regering goedgekeurde plannen voor handelsbetrekkingen met de Dollar-landen: Exportbevordering, in het bijzonder naar de Verenigde Staten van Amerika en Canada.

-1951

Beleidsvoorbereiding en beleidsvorming kregen meer gestalte door uitbreiding van de taken van het Directoraat Exportbevordering.

Beleidsvorming kreeg meer een vaste plaats in 1955. Kort samengevat waren dit de hoofdtaken:

1. Bevordering van de Nederlandse export.
2. De feitelijke voorlichting op economisch en commercieel gebied over het buitenland aan het Nederlandse bedrijfsleven en de overheid.
3. De voorlichting op economisch en commercieel gebied over Nederland in het buitenland.

In 1936 werd de Economische Voorlichtingsdienst, de EVD, opgericht. De dienst is ook wel bekend onder de naam Economische Voorlichtingsdienst en Exportbevorderings en Voorlichtingsdienst. In de praktijk wordt de dienst meestal de EVD genoemd.

De EVD werd opgericht om de voorlichting aan het Nederlandse bedrijfsleven vorm te geven. Onder voorlichting verstond men het geven van inlichtingen over het buitenland ten behoeve van de Nederlandse handel. De EVD vormde in 1946 een directoraat-generaal van het ministerie van Economische Zaken, later was het een dienst en daarna een directoraat. De EVD kreeg per 1 januari 2001 de status van een agentschap. De EVD is de belangrijkste uitvoerder van het rijksbeleid op het terrein van de exportbevordering.

De activiteiten van de EVD vonden plaats binnen een jaarlijks programma, waarover met het Directoraat-Generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen overeenstemming wordt bereikt. Dit programma komt tot stand in overleg met brancheorganisaties, de Kamers van Koophandel in Nederland en voor het buitenland, de ambassades en consulaten. Ook andere ministeries kunnen aan de EVD opdrachten verlenen tot het uitvoeren van activiteiten.

De EVD werkt nauw samen met de posten in het buitenland: de Nederlandse ambassades en consulaten. Deze posten voorzien de EVD van informatie over de exportmogelijkheden in het land van vestiging. Het betreft algemene economische informatie, informatie over bedrijfstakken, over wet- en regelgeving, over aanbestedingen, etc. Deze informatie wordt door de EVD bewerkt en in Nederland aan het bedrijfsleven ter beschikking gesteld.

Vanaf 1945 werden de buitenlandse posten ingeschakeld bij de exportbevordering. Vlak na de Tweede Wereldoorlog detacheerde de EVD bij een aantal posten een ambtenaar. Op grond van het concordaat met het ministerie van Buitenlandse Zaken uit 1955 waarin de bevoegdheden m.b.t. het buitenlandse beleid tussen het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Buitenlandse Zaken werden geregeld, beschikte het ministerie van Economische Zaken op o.m. het terrein van de exportbevordering over de bevoegdheid ambassades en consulaten te instrueren. Ook had het ministerie van Economische Zaken invloed op het benoemingsbeleid van de economische medewerkers van de diplomatieke posten. De organisatie van de consulaire posten valt echter onder het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat via zijn chef de poste de organisatie, de personele en materiele voorziening van het corps consulaire regelt. Posten kunnen in de gelegenheid worden gesteld extra activiteiten ten behoeve van het bedrijfsleven te initiëren en de uitvoering daarvan uit te besteden (Uitbesteding Posten). Deze activiteiten moeten wel in overeenstemming zijn met het jaarlijkse programma van de EVD. Vanaf 1997 ontvingen alle posten eigen budgetten voor kleine promotionele projecten (PPP). Daarnaast kunnen posten voorstellen indienen voor grotere projecten, die door de EVD worden beoordeeld en gesubsidieerd. Ter versterking van de exportbevordering in een aantal landen die voor de exportbevordering van belang zijn, werden er steunpunten opgericht. Dit zijn posten in het buitenland zonder diplomatieke status met alleen een economische en/of handelsbevorderende taak. De kosten hiervan werden gedeeld door het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Economische Zaken. In 2001 waren er 12 steunpunten, officieel Netherlands Business Support Offices (NBSO's) geheten. Deze posten richten zich vooral op de ondersteuning van Nederlandse bedrijven: `individuele marktbewerking‘. De Nederlandse bedrijven worden stap voor stap begeleid bij het realiseren van hun exportplannen. De NBSO’s vallen onder de verantwoordelijkheid van de posten van Buitenlandse Zaken. De inhoudelijke aansturing geschiedt door de EVD. De NBSO’s zijn gevestigd in belangrijk opkomende markten, zoals China, India, Brazilië en Mexico. De EVD subsidieerde ook de Stichting tot Bevordering van de Uitvoer (SBU). Deze stichting heeft tot doel om daar waar geen diplomatieke posten zijn en geen particuliere exportbevorderende instellingen actief zijn, exportbevorderende en investeringswervende activiteiten te organiseren d.m.v. het opzetten van een apparaat. In eerste instantie werd een dergelijk apparaat opgericht in Taiwan.

Tot 1997 beheerde de EVD een uitgebreide bibliotheek tevens centrale bibliotheek van het ministerie van Economische Zaken. De bibliotheek is in dat jaar opgeheven. In april 2004 is een deel van Senter toegevoegd aan de EVD, namelijk Senter Internationaal, dat zich bezighoudt met subsidiëring, beheer en uitvoering van projecten ter bevordering van de export. Ook Bureau CROSS is in 2004 bij de EVD gevoegd. Het accent van de taakstelling van de EVD is met deze uitbreiding ook verschoven: niet alleen het faciliteren en stimuleren van internationaal ondernemen, maar steeds meer ook van internationale samenwerking.

De EVD heeft tot taak:

• het geven van voorlichting aan het Nederlandse bedrijfsleven over buitenlandse markten;
• het promoten van Nederlandse producten in het buitenland;
• het stimuleren van het bedrijfsleven bij exportinspanningen.

De EVD voert haar taken uit door o.a.:

• het verzamelen van gegevens via de buitenlandse posten, Kamers van Koophandel in het buitenland;
• het (doen) uitvoeren van onderzoeken op het terrein van de exportbevordering;
• het op aanvraag verstrekken van informatie over exportmogelijkheden in andere landen, waaronder ook gegevens over instanties, bedrijven e.d. in die landen;
• het adviseren over de benadering van buitenlandse markten;
• het periodiek uitgeven van landeninformatie van meer algemene aard;
• het aanbieden van informatie over aanbestedingsprocedures in het buitenland, waaronder die van IFI’s (internationale financiële instellingen, zoals de Wereldbankgroep);
• het organiseren van promotionele activiteiten in het buitenland, o.a. via de posten buitenland;
• het geven van voorlichting en informatie aan doelgroepen in het buitenland over Nederlandse producten en diensten;
• het mede organiseren van de Nederlandse bijdrage aan tentoonstellingen en beurzen in het buitenland;
• het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten;
• het (mede) uitvoeren van subsidieregelingen voor het bedrijfsleven;
• het uitgeven van periodieken met betrekking tot de export t.b.v. het Nederlands bedrijfsleven.

Een groot gedeelte van het archief was naar onderwerp geordend, daarbinnen veelal chronologisch. Er werd op verschillende manieren gearchiveerd, waarbij diverse, vaak onduidelijke methoden werden toegepast. Een aantal meters van het archief was chronologisch gerangschikt. In enkele archiefgedeelten viel geen duidelijke ordening te ontdekken. Verder was er zogenaamd werkarchief; dit is archief dat door de behandelende ambtenaren deels als persoonlijke documentatie is gevormd. Daarnaast was er archief dat apart bij enkele directeuren van de dienst werd opgeborgen. Het archief vertoonde derhalve hiaten en er waren veel overlappingen.

Hoewel de SBU, het CIHAN en de SEP organisatorisch gezien één geheel vormden met de EVD, hebben deze stichtingen in de periode 1946 tot en met 1965 ook zelfstandig archief gevormd.

Bij navraag bij de beheerder bleek dat vernietiging voor de bewerking reeds had plaatsgevonden, hetgeen was aangegeven op de bijgevoegde plaatsingslijst en op de originele archiefdozen.

Overbrenging van een overheidsarchief

Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Economische Zaken: Economische Voorlichtingsdienst, nummer toegang 2.06.106, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, EZ / Econ. Voorlichtingsdienst, 2.06.106, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar