Terug naar zoekresultaten

2.08.16.02 Inventaris van het archief van het Ministerie van Financiën: Afdeling Domeinen, 1842-1868

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaalBijlagen

Archief

Titel

2.08.16.02
Inventaris van het archief van het Ministerie van Financiën: Afdeling Domeinen, 1842-1868

Auteur

S.J. Fockema Andreae

Versie

30-06-2023

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1948 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Financiën: Domeinen YY
Financiën / Domeinen, 1842-1868

Periodisering

oudste stuk - jongste stuk: 1842-1868

Archiefbloknummer

F24019

Omvang

; 1584 inventarisnummer(s) 153,30 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Ministerie van Financiën / Afdeling Domeinen Ministerie van Financiën / Afdeling Registratie en Domeinen

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief bestaat uit stukken betreffende het privaatrechtelijk beheer van de onroerende goederen van de Staat der Nederlanden. Ze bevatten gegevens over aankoop, onteigening, huur, verhuur, uitgifte in erfpacht, verpachting, ruiling, verkoop van terreinen, gebouwen, duinen, stranden, rivieren, kazernes, wegen, spoorwegen, boerderijen. Voorts bevatten ze stukken over het verlenen van vergunningen tot het gebruik van deze goederen alsook over de instandhouding en het onderhoud ervan. Tenslotte over het beheer van onbeheerde nalatenschappen en vicarieën. Stukken betreffende het beheer van het Kroondomein bevinden zich niet in dit archief. Voor raadpleging van het archief moet gebruik gemaakt worden van een alfabetische trefwoordenindex, agenda's, klappers en indices.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Ingevolge de artikelen 5-6 der wet van 24 dec. 1840 Stbl. 77 (tot opheffing van het Amortisatiesyndikaat) is bij het Koninklijk besluit van 22 maart 1841 no. 12 het beheer van het overgrote deel der domeinen aan de Minister van Financiën opgedragen.
In Frankrijk was het beheer der Staatsdomeinen sedert 1791 aan de aldaar vanouds bestaande dienst der Registratie toevertrouwd: een stelsel ten jare 1812 ook in ons land ingevoerd. Na een overgangsstadium tijdens het herstel der orde van zaken had het Amortisatiesyndikaat, met het beheer der Staatsdomeinen belast, in 1828 agentschappen voor het plaatselijk beheer der domeinen in het leven geroepen ( Kon. besl. 8 juni 1828 no. 93; circulaire Amortisatiesyndikaat 22 juli 1828 (no. 3). ) . Bij de behandeling der wet van 1840 werd terstond erop aangedrongen tot de toestand van de Franse tijd terug te keren, uit doelmatigheids- en bezuinigingsoverwegingen. Ook de regering wilde in deze richting gaan, slechts wenste zij de overgang geleidelijk te doen plaatshebben, ten einde van de kennis en de ervaring van de agenten althans der belangrijke agentschappen te kunnen profiteren. Inderdaad vereiste het beheer van zakelijke rechten onder de vroegere wetgeving verkregen, een niet geringe mate van specialisatie. Onder de administrateurs en agenten van het domein vond men nog kenners van het oud-vaderlandse recht; een hunner, mr. G. van Riemsdijk te Arnhem, verdient vermelding als degene, die de verdienstelijke archivaris mr. I.A. Nijhoff in de geheimen van het oude recht heeft ingeleid.
Een tweede punt waarop door de Staten-Generaal werd aangedrongen was de wenselijkheid van de verkoop der domeingoederen, en zulks voornamelijk op grond van argumenten verschaft door de klassieke economische leer. Ook hiermede ging de regering akkoord; grote verkopingen hadden in de eerstkomende jaren plaats; over 1841-42 was de opbrengst bijna 4 miljoen gulden en krachtens een in 1843 verstrekte opgaaf was nog voor een waarde van ruim 9 miljoen onverkocht en voor verkoop vatbaar. Het verdere verloop is te volgen uit een overzicht der inkomsten en uitgaven over 1842-1861 (Staatskundig Jaarboekje 1863, blz. 357), uit de verslagen over verkoop, afstand of afkoop van domeingoederen aan de Staten-Generaal jaarlijks medegedeeld (van 1848 af), de rekeningen van het fonds voorspruitende uit de koopprijzen der domeinen en de wetten tot regeling van dat fonds, een en ander in de Handelingen der Staten-Generaal jaarlijks voorkomende.
Bij de wet van 29 aug. 1848 Staatsblad 39 zijn nadere regelen gesteld aangaande de verdere verkoop der staatsdomeinen (vgl. het Kon. besluit van 24 maart 1849 Stbl. 8). Deze wet vereist voor normale gevallen verkoop in het openbaar. Onderhandse overeenkomsten over Staatseigendommen vereisen de tussenkomst van de wetgever; vele wetten van dien aard zijn in het Staatsblad te vinden.
(Men vergelijke: T.H. van Leeuwen, De wetgeving op de vervreemding der Staatsdomeinen, 1892; C. Andriessen en H.J. van Lis, Het Nederlandsche Staatsdomein en zijn beheer, 's-Gravenhage 1892).
Geschiedenis van het archiefbeheer
De verwerving van het archief
Het archief is bij Koninklijk Besluit of ministeriële beschikking overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Verantwoording van de bewerking
De naar het Algemeen Rijksarchief overgebrachte en alhier beschreven verzameling archivalia is afkomstig van de op het Ministerie van Financiën gevoerde hoofdadministratie der Staatsdomeinen, aanvangende met 1841 en eindigende met 1868. Het op het laatstbedoelde tijdstip ingevoerde gewijzigde stelsel van archiefopbouw (dossiersysteem) wees deze afscheiding als vanzelf aan. Alleen in enkele gevallen zijn stukken met de hoofdmassa samenhangende tot op een later tijdstip overgenomen.
De inventarisnummers 1508-1517 zijn 1n 1977, bij de opheffing van archiefblok Financiën ZZ (inv.nrs. 153A-163), toegevoegd. De inv.nrs. 1518-1520 zijn in 1982 afgesplitst van het archief van de Directie van de Landbouw (toegang 2.11.03) en de inv.nrs. 1521-1577 zijn afgesplitst in 1995, bij de bewerking van het archief van het Amortisatiesyndicaat.
Ordening van het archief
Het grootste deel van het archief bestaat uit een chronologische serie ingekomen en uitgaande stukken, geordend volgens het verbaalstelsel. Een complicatie bij onderzoek in dit archief vormt het `opschuiven' van stukken. Dit is een gevolg van het karakter van de domeinadministratie, waarbij zelden of nooit een punt achter een zaak kon worden gezet. Steeds wanneer een nieuw stuk over een bepaalde zaak werd ontvangen, werd het voorgaande gelicht en bij het nieuwe geborgen. In sommige zaken schoven de stukken jarenlang op in het archief. Om zo'n latere datum te kunnen vinden legde de administratie de zogenaamde `benaderingsregisters' aan, die de onderzoeker ook van pas kunnen komen.
De jaarlijkse klappers (die verwijzen naar de indexrubriek en naar het agendanummer), indices en agenda's bieden de onderzoeker dus maar beperkt soelaas: bij een bepaalde zaak horen vaak een groot aantal exhibitumnummers en niet zelden wordt doorverwezen naar de agenda of index van het volgend jaar. Daarom is achteraf een klapper vervaardigd op de belangrijkste `dossiers' in het verbaal.
Naast het chronologische deel bevat het archief een gedeelte min of meer op onderwerp geordende stukken. Zo is er een serie `dossiers' betreffende goederen en belangen in de diverse provincies. Veel van deze stukken dragen exhibitumnummers van het verbaal.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Financiën: Domeinen YY, nummer toegang 2.08.16.02, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Financiën / Domeinen, 1842-1868, 2.08.16.02, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Afgescheiden archiefmateriaal
De volgende oude inventarisnummers zijn overgebracht naar andere archieven
Oud inv.nr. Overgebracht naar Nieuw inv.nr.
1214 Amortisatiesyndicaat (2.08.30.04) 1613
1214A Staatsarchief te Luxemburg
1220 Amortisatiesyndicaat (2.08.30.04) 1518
1224A Amortisatiesyndicaat (2.08.30.04) 1535, 1539
1234B Amortisatiesyndicaat (2.08.30.04) 1713
1327 Rijksarchief in Noord-Holland
Verwante archieven
Zie voor de voorafgaande administratie: het archief van het Amortisatiesyn¬dikaat 1823-1841, waarvan de inventaris is opgenomen in toegang 2.08.30.

Bijlagen

Oud inv.nr.Overgebracht naarNieuw inv.nr.

Archiefbestanddelen