Terug naar zoekresultaten

1.01.49 Inventaris van het archief van de Lijnbaan te Amsterdam, 1712-1892

Het archief bestaat uit registers en papieren, onderverdeeld in vier selecties. Deel A bevat de stukken van vóór 1814, met registers van grondstoffen en touwwerk en betaalboeken van "spinders en draaijers". Deel B bevat de stukken na 1813 met registers omtrent ontvangsten, verbruik en kosten van materialen, werkorders tot het aanmaken van touw, inventarissen van gereedschappen, loonlijsten en registers met "dagboeken", te vergelijken met personeelsdossiers. In deel C zijn vergelijkbare stukken van de Rotterdamse lijnbaan of magazijn samengebracht. De stukken in deel D behoren niet tot de archieven van de Lijnbaan en zijn vooral particulier en omvatten onder meer onderwerpen betreffende het gebruik van stoomkracht en steenkool.

Download inventaris als PDF Download inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Er is geen specifieke zoekhulp, zie de algemene hulp bij het zoeken in archieven

Beschrijving

Archief Beschrijving van het archief Archiefvorming Aanwijzingen voor de gebruiker Verwant materiaal

Archief

Titel

1.01.49

Inventaris van het archief van de Lijnbaan te Amsterdam, 1712-1892

Auteur

J.K. Bondam

Versie

01-05-2021

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag

1904 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Lijnbaan Amsterdam

Periodisering

oudste stuk - jongste stuk: 1712-1892

Archiefbloknummer

1117

Omvang

; 203 inventarisnummer(s) 5,46 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.

Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

College ter Admiraliteit te Amsterdam,'s-Lands Lijnbaan 's Rijks Lijnbaan Lijnbaan van de Marine der Bataafse Republiek

Samenvatting van de inhoud van het archief

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer

De lijnbaan was de touwmakerij van de VOC en werd, samen met de lijnbaan van de Admiraliteit -de vroegere marine-, die ernaast lag, gebouwd in 1661 op het eiland Oostenburg in Amsterdam. De lijnbanen of touwslagerijen waren ongeveer 500 meter lang, de gebruikelijke lengte van scheepstouwen en liepen door tot aan het IJ.

Na de aanleg van de drie oostelijke eilanden in het IJ te Amsterdam in 1644 vestigde de Admiraliteit op het eiland Oostenburg daar haar scheepswerven. Reeds in 1658 werden deze verplaatst naar het eiland Kattenburg en werd het Oostenburgterrein verkocht aan de VOC, die daar haar scheepswerf, pakhuizen en magazijnen liet bouwen. Met de Admiraliteit werd overeengekomen dat beide daar een eigen lijnbaan zouden aanleggen op naastelkaar gelegen percelen ( De VOC te Amsterdam; verslag van een werkgroep. Amsterdam, 1902, p.67, 72. ) . Beide lijnbanen werden omstreeks 1660 aangelegd en waren met een tussenmuur van elkaar gescheiden, en elk voorzien van een pakhuis en een dienstwoning voor de beheerder ( Bulletin KNOB, 1928; p. 50-51 ) . De Admiraliteitslijnbaan was sedertdien onderdeel van de Admiraliteitswerf, en leverde de benodigde kabels en touwen aan de equipagemeester van deze werf. ( R. van Gelder en L. Wagenaar: De VOC in Nederland; sporen van de Compagnie. Amsterdam, 1988. p. 78-79. ) . Tot 1712 werd dit bedrijf aan partikulieren verpacht; bij resolutie van het College ter Admiraliteit te Amsterdam d.d. 1 juni 1712 werd de produktie in eigen beheer genomen door aanstelling van een Meester Lijndraaier "voor Reeckening van het Land" ( NL-HaNA, Admiraliteiten, 1.01.46, inv.nr.14515. ) . Beide lijnbanen hebben onafhankelijk van elkaar gewerkt, totdat de Staat in 1796 alle bezittingen van de failliete VOC overnam ( Van VOC tot Werkspoor, het Amsterdamse industrieterrein Oostenburg. Utrecht 1986; p.20, 155. ) . Sindsdien stonden beide lijnbanen onder een directie, n.l. van het Comité ter zake van 's-Lands Marine en heette toen "Lijnbaan van de Marine der Bataafse Republiek te Amsterdam" (1796-1807) ( Van VOC tot Werkspoor, het Amsterdamse industrieterrein Oostenburg. Utrecht 1986; p.183. ) . Als gevolg van de Franse bezetting in 1795 werden de oude bestuursinstellingen ontbonden, zo ook de Admiraliteitscolleges. De marine-organisatie werd centralistisch gereorganiseerd: in 1796 werd een Comité tot de zaken van 's Lands Marine opgericht, dat het beheer van alle admiraliteitswerven overnam ( Van VOC tot Werkspoor, het Amsterdamse industrieterrein Oostenburg. Utrecht 1986; p.38-39. ) . Uit de bewaard gebleven boekhouding over de periode der Bataafse Republiek blijkt dat de lijnbaan van 's Lands Marine te Amsterdam (waarmee ook de naastgelegen lijnbaan der VOC werd samengevoegd) vanaf 1796 weer produceerde ( Inv. nrs 6,7,19,20. ) . Ook tijdens het Koninkrijk Holland (1808-1810) en de inlijving bij het Franse Keizerrijk (1810-1813) is de lijnbaan in bedrijf gebleven ( H.Herman; Onze zeemacht tijdens de Fransche overheersing 1810-1814, p.136. ) . Na het herstel van de Nederlandse onafhankelijkheid in 1813 werd de voormalige advocaat-fiscaal der Admiraliteit te Amsterdam, J.C. van der Hoop, belast met de reorganisatie en het beheer van de marine, sinds 1815 Ministerie van Marine. De werven van de voormalige Admiraliteiten te Amsterdam, Rotterdam en Vlissingen (thans departementen genaamd) kwamen onder beheer van een directeur en bestonden uit twee hoofdafdelingen, t.w. scheepsbouw (o.l.v. een constructeur en meerdere onderconstructeurs) en equipage (o.I.v. een equipagemeester en 2 onder-equipagemeesters). De lijnbaan behoorde tot de afdeling equipage en werd geleid door een baas, die verantwoordelijk was voor de produktie en aflevering van scheepskabels en touwen, ten behoeve van de Marinewerven ( G.J.A.Raven (ed.) De kroon op het anker; 175 jaar Kon. Marine. Amsterdam. 1988. p.29-30. ) In 1843 ondergingen de marinewerven een reorganisatie volgens de plannen van minister van Marine J.C. Rijk: de departementen werden opgeheven en daarvoor in de plaats kwamen vijf nieuwe directies te Amsterdam, Rotterdam (tot 1850), Hellevoetsluis, Den Helder en Vlissingen (tot 1868). Deze stonden onder leiding van een directeur en waren onderverdeeld in een afdeling constructie en equipage met aan het hoofd een constructeur, resp. equipagemeester. Ook nu hoorde de lijnbaan tot de afdeling equipage en bleef onder leiding van een baas. De lijnbaan te Rotterdam werd in 1844 gesloten, die te Amsterdam werd uitgebreid en van een nieuwe stoommachine voorzien ( G.J.A.Raven (ed.) De kroon op het anker; 175 jaar Kon. Marine. Amsterdam. 1988. p.30-31 en J.G. Rijk; Het bestuur der Marine m.b.t. de reorganisatie in 1844. Amsterdam, 1851. ) . De bovengenoemde reorganisatie volgens de plannen van minister Rijk hebben niet kunnen verhinderen dat het voortbestaan van de Rijks Marinewerven steeds weer in het parlement ter discussie werd gesteld. De bedrijfsvoering zou inefficient en duurder zijn dan bij particuliere werven, zo was gebleken bij een vergelijkend onderzoek door de Commissie Reorganisatie Rijkswerven. Naar aanleiding van haar in 1885 uitgebracht rapport werd besloten de Rijks
Lijnbaan te Amsterdam per 1-7-1887 te sluiten ( Rapport van de Commissie (-) reorganisatie van 's Rijks Werven, ('s-Gravenhage, 1805), p.41 en Jaarboek der Kon.Ned.Zeemacht, 1886-1887, p.23. ) . Na de liquidatie werden de gebouwen eerst nog enkele jaren (tot 1892) gebruikt als goederendepot ( Inv.nr.120 ) , later als steenkolenberging. Een groot deel van het complex werd in 1905 gesloopt, het monumentale hoofdgebouw kreeg een nieuwe bestemming met de vestiging van de N.V. Werkspoor, die er thans haar bedrijfsmuseum in ondergebracht heeft. De overige gebouwen zijn in 1939 en 1941 gesloopt ( Bulletin KNOB, 1928; p. 30-31 (afb. 11 en 12) en p. 183. ) . In het tekeningenarchief van de Marine bevinden zich enkele situatietekeningen van het Marinecomplex te Amsterdam uit ca.1800 en 1857, waarop de lijnbaangebouwen terug te vinden zijn ( NL-HaNA, Marine / Tekeningen Gebouwen en Havens, 4.MTSH, inv.nr.847 en 848. ) . Contemporaine afbeeldingen zijn te vinden in de reeds geciteerde literatuur, vooral in "Van VOC tot Werkspoor; het Amsterdamse industrieterrein Oostenburg", Utrecht, 1986; p.29,30,181,183.

Geschiedenis van het archiefbeheer

De verwerving van het archief

De rechtstitel is (nog) onbekend

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen

Volledig openbaar.

Beperkingen aan het gebruik

Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.

Materiële beperkingen

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Aanvraaginstructie

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

Creëer een account of log in.
Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Citeerinstructie

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Lijnbaan Amsterdam, nummer toegang 1.01.49, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Lijnbaan Amsterdam, 1.01.49, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

1 A. Vóór 1814.
- 2 1 Register van ontvangen grondstoffen en anderbenodigdheden, als hennep, teer, turf, kaarten, bier, etc. 1712-1737 en 1749-1784 1 deel
- 3 2 "Ontfangsboek" Register als voren, getiteld. juni 1741 - september 1748 1 deel
  
  Dit register vult no. 1 aan.
- 4 3 "Afleverboek" Register van afgeleverd touw uit 's lands Lijnbaan naar 's lands magazijn. Getiteld: "Afleverboek". 1744-1748
- 5 4 Getiteld: "Afleveringboek van touwwerk". 1749-1780
- 6 5 Getiteld: "Afleveringboek van 's lands Lijnbaan". 1769-1788
  
  Hierin komen behalve de potten, voorkomende in no. 4 ook nog andere voor.
  In het archief ontbreken de registers van afgeleverd touw over de periode 1788-1802.
- 7 6 Register van afgeleverd touw over de jaren 1803 - augustus 1819. (onder het hoofd: afgeleverd uit 's lands Lijnbaan). (onder het hoofd: afgeleverd uit 's Konings Lijnbaan). (onder het hoofd: afgeleverd uit 's Keizers Lijnbaan). (onder het hoofd: afgeleverd uit de Lijnbaan der Marine). 1803-1807, 1807-1810, 1810-1813, 1814-1819 1 deel
- 8 7 Register, getiteld: "Hennepboek". Bevattende balans op de weggezonden hennep naar Oudewater, Naarden en Enkhuizen, om aldaar garen van te spinnen, en uit die plaatsen terug ontvangen garens. 1795-1815 1 deel
  
  In dit register is later notitie gehouden van de op de machine gemaakte touwen, gedurende de jaren 1841-1844.
- 9 8 Register, getiteld: "Betalingboek van spinders en draijers". 1719-1727 mei
- 10 9 Getiteld: "Betalingboek van spinders en draijers". Juni 1727 - dec. 1734
  
  Achterin ontbreken bladen.
- 11 10 Getiteld: "Betalingboek van spinders en draijers". 23 dec. 1735 - 24 mei 1753
  
  Achterin ontbreken bladen.
- 12 11 Getiteld: "het teekenboek van de daagen van het volk van 's lands Lijnbaan". 24 sep. 1752 - 13 dec. 1762
  
  De loonlijsten in dit register van 24 sep. 1752 tot 24 mei 1753 zijn gelijk aan de gelijktijdige uit het vorige register.
- 13 12 Getiteld: "Teeken en betaling boek van 's lands Lijnbaan aan de spinders, draaijers", etc. 25 dec. 1762 - 24 juni 1776
- 14 13 Getiteld: "Betaling van spinders en draaijers van 's lands Lijnbaan". 5 sep. 1775 - 12 juli 1788
  
  De loonlijsten van 5 sep. 1775 tot 24 Juni 1776 zijn gelijk aan gelijktijdige uit het vorige register.
  In het archief ontbreken de registers van arbeidslonen voor de spinners en draaiers over de periode 1788-1796.
- 15 14 Getiteld: "Teeken en betaling boek van 's lands Lijnbaan aan de spinders, draaijers", etc. De inhoud van dit register is dubbel van het vorige. 9 juli 1776 - 22 mei 1780
- 16 15 Register, getiteld "Arbijtsloon boek". 19 sep. 1737 - 16 maart 1741
  
  Bevat alleen opgave van het aantal dagen dat de werklieden gewerkt hebben, hetgeen ook voorkomt in de bovenstaande registers, en is dus dubbel.
- 17 16 Getiteld: "Namen der werklieden". 24 dec. 1745 - 16 juli 1748
  
  Dubbel.
- 18 17 Exemplaar als boven. 24 dec. 1745 - 16 juli 1748
  
  Dubbel.
- 19 18 Getiteld "Namen der werklieden". 17 juli 1748 - 23 sep. 1752
  
  Dubbel.
- 20 19 Register met titel in het boek: "Arbeidsloonboek bij verscheiden personen in de Lijnbaan van het comité der Marine te Amsterdam". 1 januari 1796 - juli 1798
- 21 20 Register, getiteld: "Naamboek". Binnen in Staat: "Arbeidsloon-cedulle verdiend bij verscheiden personen in de Lijnbaan der Marine van de Bataafsche Republiek te Amsterdam". 1 januari 1799 - ultimo december 1807
22 B. Na 1813.
- 23 21-29 Registers, getiteld: "Boek van ontvangsten, uitgaven en verbruik aan 's Rijks Lijnbaan" betreffende opgave van de ontvangen en verbruikte grondstoffen, en van de resterende hoeveelheid op de laatste dag van elke maand, tevens opgave van de hoeveelheid en soort van het vervaardigde touw.
  - 24 21 1816-1825 1816-1825
  - 25 22 1826-1833 1826-1833
  - 26 23 1834-1840 en daarin op losse bladen 1841 en 1842 1834-1840, 1841 en 1842
  - 27 24 1843-1846 1843-1846
  - 28 25 1847-1851 1847-1851
  - 29 26 1852-1854 1852-1854
  - 30 27 1860-1866 1860-1866
  - 31 28 1848-1850 1848-1850 Dubbel
    
    Register, getiteld: "boek van verbruik en uitgaaf van materialen aan 's Rijks Lijnbaan".
  - 32 29 1 dec. 1816 - ultimo juni 1825 1 dec. 1816 - ultimo juni 1825 Dubbel
    
    Voorin ontbreken enige bladen.
- 33 30-53 Registers, getiteld: "Winkelboeken van de Lijnbaan" bevattende opgave van de uit het magazijn ontvangen materialen, en verbruik daarvan tot het vervaardigen van touw, met vermelding van het bedrag der verbruikte materialen en der betaalde arbeidslonen. 1861-1885 24 delen
  
  Deze registers van ieder jaar afzonderlijk sluiten zich aan bij de registers, genoemd onder no. 21 tot 27, de eerste 6 delen komen wat inhoud betreft overeen met no. 27, doch vermelden niet de hoeveelheid van het vervaardigde touw.
- 58 54-74 Registers, getiteld: "Journalen van de Lijnbaan", bevattende opgave van de uit het magazijn ontvangen materialen verbruikt voor de algemene dienst, en van de hoeveelheid en soorten touw, uit de werkplaats afgeleverd aan de magazijnmeester. 1861-1863, 1867-1876, 1879-1880, 1882-1883, 1885, 1887 21 delen
- 80 75 Registers, bevattende balans op de van de equipagemeester in de Lijnbaan ontvangen materialen, in de werkplaats verbruikte materialen, en aan de equipagemeester afgeleverde touwen. 1820-1832 1 deel
  
  Ontbreekt
- 81 76-77 Registers, bevattende balans op de in de Lijnbaan gemaakte en aan de magazijnmeester afgeleverde touwen. 1835-1838 en z.d 2 delen
  - 82 76 1835-1838 1835-1838
  - 83 77 z.d. z.d.
- 84 78-83 Registers, getiteld: "Aanvragen touwwerk" bevattende werkorders voor de baas van 's Rijks Lijnbaan te Amsterdam tot het aanmaken van touw voor de verschillende directies der Marine, voor het Departement van Koloniën, voor verschillende schepen en voor het magazijn van uitrusting. 1838-1888 6 delen
  
  In het eerste deel en een gedeelte van het tweede zijn deze orders ondertekend door de equipagemeester, terwijl later alleen de datum er onder geplaatst is.De posten in het tweede en derde deel, voor zover lopende over dezelfde jaren, zijn volkomen gelijk.
- 91 84 Register van de hoeveelheden en soorten touw, aangemaakt voor: In de jaren 1874 tot 1882 1 deel
- 95 85-90 Registers, getiteld: "Dagboeken" vermeldende de hoeveelheid touw per dag gesponnen. 1824-1887 6 delen
- 102 91-92 Registers, getiteld: "Aanvraagboek" bevattende aanvragen van hennep, teer, olie, kaarten, brandstoffen, werktuigen en kantoorbehoeften. 1836-1868 2 delen
  - 103 91 1836-1848 1836-1848
  - 104 92 1859-1868 1859-1868
- 105 93-117 Inventarissen der gereedschappen, waaronder begrepen de werktuigkundige inrichtingen, stoomtuigen, enz. voorhanden in 's Rijks Lijnbaan. 1861-1886 25 delen
- 131 118 Een portefeuille met rekeningen-courant van 's Rijks Lijnbaan over de jaren 1860-1886. 1 portef
- 132 119 Een portefeuille bevattende: 1 portef
- 137 120 Een portefeuille met lijsten van goederen, afgehaald uit het Marinegebouw, voorheen 's Rijks Lijnbaan. 1887-1892 1 portef
- 138 121-127 Registers, getiteld: "Namen der werklieden", bevattende maandelijkse staten, vermeldende de namen der werklieden, hun funktie, het aantal dagen dat ze in de maand gewerkt hebben, hun dagloon, het bedrag dat ze aan daggelden verdiend hebben, idem aan stukwerk verdiend en het totaal bedrag der maandelijkse verdienste. Als bijlagen bij deze betaalsrollen zijn gevoegd staten van de hoeveelheid touw in de maand afgemaakt. 1816-1865 7 delen
  - 139 121 1816-1822 1816-1822
  - 140 122 1834-1841 1834-1841
  - 141 123 1842-juni 1844 1842-juni 1844
  - 142 124 1848-1852 1848-1852
  - 143 125 (1849-1854) (1849-1854)
    
    De eerste 4 jaren zijn dubbel van het vorige.
  - 144 126 1853-1859 1853-1859
    
    De eerste 2 jaren zijn dubbel van het vorige.
  - 145 127 1860-1865 1860-1865
- 146 128-134 Registers, getiteld: "Namen der werklieden", ingericht als de vorige, doch met dubbele staten.
  
  Staat A: Stukwerk, bevattende de namen der werklieden, hun funktie, benaming van het stukwerk, aantal gemaakte touwen, loon per stuk en totale verdienste.
  Staat B: dagloon, bevattende namen der werklieden, hun funktie, het aantal werkdagen, loon per dag, wacht-uren, teer-uren enz. totale verdienste.
  Bij Staat A bijlagen, betreffende het stukwerk in 's Rijks Lijnbanen der Marine, behorende tot de betaalsrol der Marine-geëmployeerden bij het vak van equipage en uitrusting. 7 delen.
- 154 135-162 Registers, met het opschrift: "Dagboeken", bevattende aantekening van de dagelijkse werkzaamheden, getal dagen daaraan gewerkt, de kwaliteit der werklieden, hun daggeld en het totaal bedrag der arbeidslonen. 24 delen en 3 portefeuilles met oningebonden deel
- 183 163-186 Register met het opschrift: "Verrichte werkzaamheden aan de Lijnbaan", geschreven op dezelfde staten als de voorgaande dagboeken, doch bevatten wekelijkse aantekeningen van verrichte werkzaamheden en uitbetaalde lonen. 1862-1887 24 delen
- 208 187 Een pak betaalsrollen van loonen uitbetaald aan werklieden op de Lijnbaan, behorende tot het vak van uitrusting. 1865 en 1866 1 pak
- 209 188 Een pak losse betaallijsten over de jaren: 1863-1878 1 pak
- 210 189 Een pak verschillende lijsten o.a. van verrichte werkzaamheden, het aantal uren daaraan gewerkt met berekening van het loon per uur verdiend; lijsten van afgeleverd touw enz. van verschillende jaren. 1 pak
- 211 190 Een pak met aantekeningen van de gesponnen garens, met berekening van het verdiende uurloon. 1864-1886 1 pak
- 212 191 Register bevattende: 1 deel
- 218 192 Tarief voor het spinnen van garens, slaan, stoven en teren van touwwerk, gearresteerd 17 okt. 1820. 1 deel
- 219 193 Voorschrift tot het vervaardigen en keuren van touwwerk voor 's Rijks Marine, goedgekeurd bij besluit d.d. 21 sep. 1871 no. 40. 1 stuk
- 220 194 Ontwerp-voorschrift tot het vervaardigen en keuren van touwwerk. 1 stuk
  
  Behorende bij brief no. 12 d.d. sep. 1873.
- 221 195 Een portefeuille bevattende:
- 228 196 Een lijst van opgelegde straffen aan werklieden wegens te dik spinnen. 1866-1869 1 stuk
229 C. Stukken die betrekking hebben op de Lijnbaan of het magazijn te Rotterdam.
- 230 197 Register van ontvangen grondstoffen van den equipagemeester te Rotterdam, en aan deze afgeleverd touwwerk. 1 juli 1816 - ultimo dec. 1824 1 deel
- 231 198 Register, bevattende de balans op de in het magazijn te Rotterdam aanwezige grondstoffen over de jaren 1813, 1814 en 1815; met losse bladen, bevattende inventaris van de in het magazijn aanwezige materialen over de jaren 1818, 1819 en 1821. 1 deel
  
  Door de directeur van 's lands Lijnbaan te Rotterdam, Pieter Cool, voor accoord getekend.
- 232 199 Kopieboek van brieven van de inspecteur over 's lands lijnbanen, residerende te Rotterdam. 1838-1843 1 deel
  
  Sommige brieven zijn mede ondertekend door de equipagemeester te Rotterdam en de equipagemeester te Amsterdam.
233 D. Stukken, niet behorend tot de archieven van de Lijnbaan en voor het merendeel van particuliere aard.