4.DEF Inventaris van plattegronden en kaarten door of naar Jacob van Deventer, 16e eeuw-1941

Volgens het jaarverslag over 1892 (Verslagen XV, blz. 2) zijn alleen calques vervaardigd van die cartons, "die in eenig opzicht van de kaart zelve afweken, bijvoorbeeld de namen opgeven van gebouwen, die zonder naam op de kaart voorkomen".

Van den plattegrond van Rotterdam zijn twee afdrukken, waarvan een uit de hand gekleurd, voorhanden.

Zie het op blz. 9 van de inleiding tot de door de N.V. Martinus Nijhoff bezorgde uitgave opgemerkte.

De cartons der steden Asperen, Heukelum, Leerdam, Nieuwpoort en Vianen ontbreken. Voor de drie eerste zie men no. 10, voor de beide laatste no. 15.

Deze cartons zijn afgeteekend in de veronderstelling, dat in de uitgave der N.V. Martinus Nijhoff ook de vroeger tot de Noordelijke Nederlanden, thans tot Duitschland behoorende steden Erkelens, Gelder, Lingen, Stralen en Wachtendonk zouden worden opgenomen, van welk plan echter later is afgezien.

Beide cartons zijn opgenomen in de door de N.V. Martinus Nijhoff bezorgde uitgave. Niet opgenomen is daarentegen de eveneens door don Alonso vervaardigde afteekening van het carton der stad Geervliet (zie no. 11).

Volgens het oorspronkelijke plan, gelijk het op den omslag der eerste aflevering vermeld wordt, zouden in deze uitgave worden opgenomen de plattegronden van de steden, die thans tot België, Frankrijk of Luxemburg behooren, met uitzondering van La Bassée (Basse), Bastogne

In geene der mededeelingen omtrent de bewaard gebleven minuten van de plattegronden van Van Deventer wordt melding gemaakt van eene kaart van Bastonge. Nogtans is er blijkbaar eene geweest, getuige de in den Atlas opgenomen reproductie. Of deze minuut nog bestaat, is twijfelachtig. (Zie noot 9 van de Postface.)

, Lillers, Menin (Menen) met Halluin (Halewijn), Middelburg in Vlaanderen en Orchies, en bovendien die van de tot Duitschland behoorende steden Bitbourg (Bitburg), Rolduc ('s-Hertogenrade) en Thionville (Diedenhoven)

Sinds 1918 behoort Thionville weder tot Frankrijk.

, en van de steden Amiens, Huy (Hoei), Liège (Luik), Namur (Namen), Nivelles, Philippeville, Saint-Nicolas (Sint-Nicolaas) en Ypres (Ieperen), waarvan geene door Jacob van Deventer

Ik maak van de gelegenheid gebruik hier eene verbetering van hetgeen ik in de inleiding tot de door de N.V. Martinus Nijhoff bezorgde uitgave heb gezegd, die reeds ter kennisse van een gedeelte van de bezitters dier uitgave is gebracht, meer algemeen bekend te maken: Wieder (Nederlandsche historisch-geographische documenten in Spanje, blz. 89) noemt onder de in Ruelens' uitgave opgenomen reproducties van kaarten, die niet door Van Deventer geteekend zijn, o.a. Bailleul. Dat is niet juist; men heeft de kaart slechts te zien om zich van het tegendeel te overtuigen. Door de opgave van Wieder misleid, heb ik in mijne inleiding gezegd, dat Belle in de uitgave van Ruelens niet is opgenomen. Het komt daarin echter wel voor: Belle is namelijk de Vlaamsche naam van het Fransche Bailleul.

geteekende minuten of origineelen bekend zijn. Na het overlijden van Ruelens is blijkens de mededeeling op den omslag van de zestiende aflevering dit plan in zooverre gewijzigd, dat alsnog opgenomen zijn de plattegronden van de bovengenoemde oorspronkelijk uitgesloten in België en Frankrijk gelegen steden behalve Middelburg in Vlaanderen, en van de thans tot Nederland behoorende steden Fauquemont (Valkenburg), Montfort, Ruremonde (Roermond) en Venloo (Venlo), waartegenover van de oorspronkelijk beloofde plattegronden van Amiens, Huy, Liège, Namur en Nivelles niet verder wordt gerept.
- In den atlas bevinden zich nog een levensbericht van Van Deventer door Ruelens, een van Ruelens door Ouverleaux en een "Postface" door denzelfde.
- Elke plattegrond is vergezeld van eene ongekleurde, van namen voorziene schetsteekening en van eene toelichting. Die van Fauquemont is van de hand van Eugène Poswick, die van Montfort en Venloo van die van Henri Obreen en die van Ruremonde van die van Ad. Delvigne. Alleen de plattegrond der eerste stad is gereproduceerd naar de minuut, berustende in de Rijksarchiefbewaarplaats in Limburg, die der andere naar de in den atlas in de Koninklijke Bibliotheek te Madrid voorhanden origineelen.

De kaarten voeren de volgende titels: Hollandiae Batavorum veteris insulae et locorum adiacentium exacta descriptio.

(omvat ook de provincie Utrecht); Frisiae antiquissimae trans Rhenum provinciae et adiacentium regionum nova et exacta descriptio (omvat de provincies Friesland, Groningen, Drente en Overijsel); Gelriae, Cliviae, Iuliae nec non aliarum regionum adiacentium nova descriptio; Brabantiae Belgarum provinciae recens exactaque descriptio en Flandiae recens exactaque descriptio.
- Jacob van Deventer heeft ook eene kaart van Zeeland geteekend, getiteld: Zelandicarum insularum exactissima et nova descriptio (zie Zelandia illustrata I, blz. 20 en vgl., Archief van het Zeeuwsch Genootschap 1909, blz. 160, 161)

Aan den heer W. Nijhoff dank ik de aanwijzing, dat zich in Münsters Cosmographia van 1550 twee kaarten bevinden, die ongetwijfeld op teekeningen van Jacob van Deventer teruggaan. Onder de eene (blz. 752), welke dezelfde landstreek weergeeft als de bovengenoemde kaart van Friesland, staat uitdrukkelijk Iacobus Daventriensis; bij de andere, die Holland in denzelfden omvang als de kaart bij Tramezini voorstelt, ontbreekt zulk eene aanwijzing. Beide kaarten vertoonen aanmerkelijke afwijkingen van die, welke in de Venetiaansche uitgave opgenomen zijn; de laatste zijn veel uitvoeriger en subtieler. Toch wijst de gelijke omvang van de afgebeelde landstreken in het werk van Münster en in dat van Tramezini op het bestaan van gemeenschappelijke grondteekeningen, nl. de minuten, die Jacob van Deventer in portefeuille had.

Bevat een inleiding en 18 bladen (Brabant en Limburg in 4 bladen, Holland met Utrecht in 4 bladen, Gelderland met Utrecht en Overijssel in 4 bladen, Friesland met Groningen, Drenthe en Overijssel in 4 bladen en Zeeland in 2 bladen).