2.25.77.10 Inventaris van het archief van de Bank-Associatie, (1895) 1918 - 1971 (De Nederlandsche Bank)

De Bank-Associatie Wertheim & Gompertz (1834) en Credietvereeniging (1853), kortweg Bank-Associatie (B-A) wordt opgericht op 6 april 1918 en goedgekeurd bij koninklijk besluit op 16 mei 1918. De bank ontstaat uit een fusie van de N.V. Credietvereeniging, met name werkzaam in de kredietverstrekking en het depositobedrijf, en het effecten- en bankierskantoor Wertheim & Gompertz. Reden is de toegenomen concurrentie en concentratie binnen het bankbedrijf, die het voor eenzijdig gespecialiseerde banken moeilijk overleven maken.

Het beheer van de bank wordt opgedragen aan tenminste 3 directeuren, die door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders worden benoemd uit een door de Raad van Commissarissen op te maken bindende voordracht. De directeuren kunnen terzijde worden gestaan door onderdirecteuren die op dezelfde wijze worden benoemd. De Algemene Vergadering heeft het recht de directeuren te allen tijde te ontslaan. Onder goedkeuring van de Raad van Commisarissen stellen de directeuren procuratiehouders aan, bestuurders van bijkantoren en hun procuratiehouders. De Raad van Commissarissen oefent toezicht uit op de directie. De commissarissen worden door de Algemene Vergadering benoemd uit een door commissarissen zelf op te maken bindende voordracht. De commissarissen kunnen worden ontslagen door de Algemene Vergadering. Een Raad van Toelating geeft advies over het verstrekken van krediet.

Naast het hoofdkantoor, dat gevestigd is te Amsterdam, beschikt de bank over bijkantoren in heel Nederland. In 1918 worden ook de effectenzaken, die voor eigen rekening door agenten van bijkantoren van de Credietvereeniging werden gedreven, door B-A overgenomen. Met de in 1917 opgerichte N.V. Effectenkantoor N.A. Wichers, waarvan de agent van de Crediet Vereeniging A.W. Groenman eveneens directeur is, wordt een belangengemeenschap gesloten. In 1919 wordt het bedrijf van de gebroeders Kingma te Leeuwarden overgenomen. Het bedrijf wordt daartoe hernoemd tot Kingma's Bank, en fungeert als regiokantoor van de B-A. In dezelfde jaren wordt de en de N.V. Middenstands-Credietbank voor West-Zeeuwsch-Vlaanderen te Breskens overgenomen. Op 2 maart 1922 wordt het Spaarfonds der Bank-Associatie opgericht, met als doel gelegenheid te stellen tot belegging van gelden op spaarrekening tegen rentevergoeding. Het bestuur van de afzonderlijke stichting is in handen van de directeuren van de B-A, die onder toezicht van de commissarissen van de B-A staan.

Door het verstrekken van grote kredieten zonder voorafgaand onderzoek naar de kredietnemers en het niet of niet tijdig ingrijpen bij zwakke posten raakt de bank in 1922 in moeilijkheden. Om onrust onder de cliënten tegen te gaan worden verliezen verbloemd en wordt gepoogd door voortgaande financiering alles weer in het reine te brengen. Ten gevolge van het voortdurend wegvloeien van deposito-gelden en creditsaldi moet de B-A tenslotte steun zoeken bij DNB. Onder leiding van DNB wordt door een aantal grote banken een consortium opgericht en worden preferente aandelen uitgegeven voor 4 miljoen gulden. De houders van deze preferente aandelen krijgen het recht een Commissie van Advies te benoemen die de werkzaamheden van de directie regelt, de directeuren kan schorsen en voor ontslag voordragen, bindende voordrachten kan doen voor de benoeming van directeuren en statutenwijzigingen moet goedkeuren In 1929 wordt het genoemde consortium weer opgeheven.

Na 1922 treedt een geleidelijk herstel in, maar de rentabiliteit blijft onvoldoende. In 1927 gaat B-A over tot bezuinigingen op personeelskosten en de voering van en controle op de administratie, terwijl ook wordt begonnen met de liquidatie van verliesgevende posten.

In 1937 koopt de familie Kingma de aandelen in Kingma's Bank terug. Andere levensvatbare delen worden overgenomen door de Incasso-Bank, die de B-A voor de rest liquideert. DNB verklaart zich bereid de liquidatie te financieren en bij de afwikkeling steun te verlenen onder voorwaarde dat een aantal bestuursvoorstellen worden aangenomen. In 1937 wordt mr. H.A. Hartogh, voormalig directeur van de B-A, benoemd tot liquidateur. In 1938 komt de liquidatie in handen van DNB, met de benoeming van O. Reuchlin, agent van DNB te ´s-Gravenhage. De liquidatie is in 1971 voltooid.

Vanaf 1925 fungeert de N.V. tot Exploitatie van Gebouwen “Amstelwijk” als “stroppenmaatschappij” voor de B-A. De N.V. is opgericht op 5 december 1910 als dochtermaatschappij van de firma Wertheim en Gompertz en in april 1925 overgenomen door de B-A. Doel is vanaf 1925 a. het verkrijgen en verhuren of op andere wijze exploiteren, daaronder begrepen het vervreemden en bezwaren, van onroerende goederen en b. het verlenen van kredieten. De N.V. koopt enkele malen onroerende goederen van debiteuren van de B-A op en met ingang van mei 1925 cedeert de B-A diverse ´bevroren´ vorderingen aan “Amstelwijk”. De N.V. wordt voor een belangrijk bedrag crediteur van de B-A en geeft voor het saldo kredietpromessen, die door B-A bij DNB worden ondergebracht. Per 31 dec 1938 bedraagt de van de B-A. gekochte vordering bijna 3,5 miljoen. In 1938 wordt O. Reuchlin, liquidateur van de B-A. en agent van DNB te ´s-Gravenhage, benoemd tot directeur van Amstelwijk. In 1941 treedt de N.V. in liquidatie, welke eind 1943 wordt afgerond.

In 1937 wordt het archief van de B-A wegens ruimtegebrek naar DNB overgebracht.

Voorgangers c.q. opvolgers van de Bank-Associatie waren:
Voorganger: Wertheim en Gompertz (1834 - 1918)
Voorganger: Credietvereeniging (1853 - 1918)
Voorganger: Gebroeders Kingma (1869 - 1919)
Voorganger: N.V. Middenstands-Credietbank voor West-Zeeuwsch-Vlaanderen (?? - 1919)
Opvolger: Incasso-Bank NV (1937)
Opvolger: Kingma's Bank (1919 - 1973)

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, De Nederlandsche Bank NV (DNB), nummer toegang 2.25.77.10, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, DNB, 2.25.77.10, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

​Voor Jaarverslag, statuten en prospecti Bank-Associatie, zie archief DNB, inv.nr. 8166. Voor Jaarverslag Kingma's Bank, gevestigd te Leeuwarden, 1919 - 1973, zie archief DNB, inv.nr. 8119. Voor het bankdossier van de Kingma's Bank, gevestigd te Leeuwarden, zie archief DNB, inv.nr. 14533. Voor Nota´s inzake de steunverlening aan de Rotterdamsche Bankvereeniging in de jaren 1924-1925, en aan de NV Marx & Co´s Bank, de NV Bank-Associatie en Buisman, Gratama & Co., 1970 - 1982, zie archief DNB, inv.nr. 14373. Voor Jaarverslag, statuten en prospecti Incasso-Bank NV, gevestigd te Amsterdam, 1891 - 1948, zie archief DNB, inv.nr. 8113. Voor het bankdossier van de Incasso-Bank NV, gevestigd te Amsterdam, 1891 - 1952, zie archief DNB, inv.nr. 12932.

​
Andere delen van het archief van de Bank-Associatie bevinden zich bij het Stadsarchief. Amsterdam en het Archief Berg, zie toegang 3.20.03. Voor het archief van voorganger de Credietvereeniging, (1643) 1852 - 1918, zie toegang 2.25.77.14. Voor het archief van voorganger Wertheim en Gompertz, (1853) 1843-1918 (1992), zie toegang 2.25.77.34. Het Archief van opvolger de Incassobank maakt onderdeel uit van het ABN-AMRO-archief. Het Archief van opvolger Kingma's Bank maakt onderdeel uit van het ABN-AMRO-archief.