Terug naar zoekresultaten

2.19.114 Inventaris van de archieven van de Stichting voor Culturele Samenwerking (STICUSA); Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen (NIICB); Adviesraad voor Culturele Samenwerking, (1947) 1948-1989 (1990)

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Archief

Titel

2.19.114
Inventaris van de archieven van de Stichting voor Culturele Samenwerking (STICUSA); Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen (NIICB); Adviesraad voor Culturele Samenwerking, (1947) 1948-1989 (1990)

Auteur

M.W.M.M. Gruythuysen, A.M. Tempelaars

Versie

01-11-2023

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1993 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Stichting Culturele Samenwerking (STICUSA)
STICUSA

Periodisering

archiefvorming: 1948-1989
oudste stuk - jongste stuk: 1947-1991

Archiefbloknummer

I26000

Omvang

1074 inventarisnummer(s); 31,40 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften. Het archief bevat geluidsbanden.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Adviesraad voor Culturele Samenwerking tussen de Landen van het Koninkrijk Comité van Voorbereiding van de Culturele Samenwerking tussen Nederland en Indonesië Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen Nederlandse Stichting voor Culturele Samenwerking met Suriname en de Nederlandse Antillen Stichting voor Culturele Samenwerking tussen Nederland, Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen STICUSA Vertegenwoordiger van de Sticusa in Suriname
Lichtveld, L.A.M.,
Reinink, H.J.,

Samenvatting van de inhoud van het archief

Dit archief bevat stukken van de Stichting voor Culturele Samenwerking (STICUSA), het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen en de Adviesraad voor Culturele Samenwerking. Het archief van de Stichting voor Culturele Samenwerking (STICUSA) bevat ondermeer stukken met betrekking tot steunverlening aan instellingen op cultureel- en wetenschappelijk gebied in Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen. Ook bevat het stukken van projecten inzake onderwijs, wetenschap, technische projecten en natuurbeheer in Suriname en de Nederlandse Antillen. Het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen bevat voornamelijk stukken over regionale projecten buiten Europa, zoals betrekkingen met Oost-Europese, Latijns-Amerikaanse en Aziatische landen. Het archief van de Adviesraad voor Culturele Samenwerking bevat vooral stukken met advisering omtrent de culturele samenwerking tussen Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
1. STICUSA, 1948-1955
1.1 Oprichting
Op 26 februari 1948 werd in het Amsterdamse Trippenhuis de Stichting voor Culturele Samenwerking tussen Nederland, Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen ( De Sticusa heeft in haar geschiedenis verschillende namen gehad, die altijd als "Sticusa" werden afgekort. In de inleiding wordt de afkorting "Sticusa" gebruikt. ) opgericht. De plechtigheid werd bijgewoond door de minister-president, L.J.M. Beel en de minister van Overzeese Gebiedsdelen, J.A. Jonkman. Hiermee werd terloops de financiële betrokkenheid van de regering benadrukt. Het doel van de stichting was: "met een beroep op het hele cultureel vermogen van Nederland, te geraken tot harmonische ontwikkeling in democratische zin van de onderlinge samenwerking op cultureel terrein tussen Indonesië, Suriname, de Nederlandse Antillen en Nederland, op basis van wederkerigheid". Aan de oprichting van de stichting ging een voorbereidingstijd van een jaar vooraf. Begin 1947 kwam in Nederland een Comité van voorbereiding van de culturele samenwerking tussen Nederland en Indonesië tot stand. Aanvankelijk was het niet de bedoeling Suriname en de Nederlandse-Antillen in de plannen te betrekken. De oprichting van de Sticusa was nauw verbonden met de ontstaansgeschiedenis van de Indonesische staat. Voor het eerst dook de mogelijkheid van culturele uitwisseling tussen Nederland en zijn ex-kolonie op in het ontwerp-akkoord van Linggardjati, dat op 15 november 1946 werd getekend. Het akkoord werd weliswaar in het Nederlandse parlement geamendeerd, maar in alle verdere akkoorden en in het akkoord over de soevereiniteitsoverdracht op 30 december 1949 bleef een paragraaf over culturele samenwerking gehandhaafd. Later werden op dringend verzoek van minister-president Beel Suriname en de Antillen in de plannen betrokken en in een door de minister-president "verruimde zin" door de regering overgenomen. Vooruitlopend op de formele goedkeuring van regering en parlement werden inmiddels door het Comité incidentele culturele activiteiten ondernomen en werden contacten gelegd met voorbereidende culturele comités in Indonesië, Suriname en de Antillen. Deze initiatieven werden mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van het Prins Bernhard Fonds. ( Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, archief van het Ministerie van Zaken Overzee, dossier 48, map 1 (1947-1956). Zie ook A. Helman en J. de Roo, Groot Geld tegen klein geld, ter gelegenheid van de herdenking van de oprichting van de Sticusa (1988), inv.nr 236. In de voetnoten wordt het Ministerie van Koloniën, dat na de oorlog diverse naamswijzigingen onderging, aangeduid met de laatste naam: Ministerie van Zaken Overzee. ) Ten aanzien van de uitoefening van de taak van de Sticusa luidde artikel II, lid 2 van de statuten: "De stichting is bij het verrichten van haar culturele taak geheel vrij en onafhankelijk". Daarmee was in het stichtingsreglement het beginsel van culturele autonomie verankerd. Bij beschikking van de Minister van Overzeese Rijksdelen van 30 april 1948 werd de stichting een subsidie toegekend van één miljoen gulden met slechts de beperking dat het bedrag zou worden uitgekeerd naar gelang van de behoefte. ( ARA-II, Zaken Overzee, beschikking van de Minister van Overzeese Gebiedsdelen, Afdeling Cultureel Contact, van 30 april 1948 nr. 9. ) Deze min of meer onvoorwaardelijke toekenning van subsidiegelden stuitte op bezwaren van het Ministerie van Financiën. De Algemene Rekenkamer reageerde, na kennisneming, laconiek met de vraag: " (...) hoe de Kamer zal kunnen vaststellen dat de Stichting de uit te keren bedragen inderdaad behoeft". Dit werd het begin van een conflict tussen regering en de stichting over de invulling van subsidievoorwaarden en later over de interpretatie van de vastgestelde subsidieregeling. ( ARA-II, Zaken Overzee, dossier 48, map 22-30, 1948-1955 (subsidievoorwaarden). ) De stichting beriep zich op eerder gemaakte afspraken en zag in het vaststellen van (subsidie-)voorwaarden een aantasting van haar "culturele autonomie". De overheid wenste op haar beurt garanties ten aanzien van een zuinig en efficiënt beheer van subsidiegelden. ( ARA-II, Zaken Overzee, dossier 48/23. Zie interne nota aan minister Götzen waarin onder andere wordt gesteld: "Symptomen als: hoge salarissen aan de directeuren en rekenplichtige ambtenaar, hoge vacatiegelden, hoge representatiegelden enz. voorspellen weinig bemoedigends. Integendeel, wanneer van overheidswege niet direct een duidelijk halt toegeroepen wordt, zullen in de toekomst enkele onaangename ervaringen niet uitblijven". ) Na ruim één jaar touwtrekken tussen de overheid en de stichting kwam in februari 1950 een definitieve subsidieregeling tot stand. ( ARA-II, Zaken Overzee, dossier 48, map 22. Hierin de gemeenschappelijke beschikking van 15 september 1949, Ministerie van Overzeese Gebiedsdelen, 2e Afdeling, nr. 24 en 10 oktober 1949, Ministerie van Financiën, Generale Thesaurie, Afdeling Inspectie der Rijksfinanciën, nr. 165. )
1.2 Bestuur en interne organisatie
De algemene leiding van de Sticusa berustte bij een bestuur, bestaande uit ten minste zeven en ten hoogste negen leden en een Raad van Bijstand eveneens bestaande uit ten minste zeven en ten hoogste negen leden. De directie was belast met de dagelijkse leiding en het ontwerpen van de werkprojecten. De directie werd bijgestaan door een directie-secretaris, territoriale adviseurs, een afdeling Culturele Contacten, een afdeling Culturele Zaken, een afdeling Financiële Zaken en een afdeling Algemene Zaken. Aan de stichting waren een aantal advies-commissies verbonden. De belangrijkste waren: de Financiële Adviescommissie (FAC) en de Culturele Contact Commissie. De FAC, waarin vertegenwoordigers van de ministers van Financiën en van Uniezaken en Overzeese Rijksdelen zitting hadden, adviseerde over de samenstelling van de begroting en over de bestedingen van beschikbare geldmiddelen. De Culturele Contact Commissie, waarin vertegenwoordigers van de ministers van Unie Zaken en Overzeese Rijksdelen en van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen zitting hadden, coördineerde de samenwerking op cultureel gebied tussen de verschillende departementen en de stichting. ( Zie jaarverslagen Sticusa 1948-1955, inv. nr. 4. ) De eerste jaren van de Sticusa verliepen niet zonder zorgen. In de betrekkelijk korte tijd dat de stichting werkzaam was, rezen van verschillende kanten twijfels over de doelmatigheid van het administratief en financieel beheer van de stichting. De Centrale Accountantsdienst van het Ministerie van Financiën, belast met de administratieve controle, concludeerde in haar rapport van 1949 geen verantwoordelijkheid te kunnen aanvaarden wegens onvoldoende administratief beheer. Later volgde de Algemene Rekenkamer. Ook deze drong aan op verbetering in het beheer van de stichting. Het bestuur van de Sticusa erkende dat zich bij aanvang weliswaar enkele kinderziekte-verschijnselen hadden voorgedaan, maar wees de aanhoudende kritiek op het administratief en financieel beheer van de stichting resoluut van de hand. Gelijktijdig speelde een intern conflict tussen directie en bestuur over de organisatievorm. Meuleman, directeur en medeoprichter van de Sticusa, memoreert: "Ik heb altijd een klein bemiddelingsbureau gewild, maar Logemann [voorzitter Sticusa] wilde aan het hoofd staan van een organisatie". ( A. Helman en J. de Roo, Groot Geld tegen klein geld, p. 27, inv.nr 236. ) Eind 1950 verliet Meuleman de Sticusa. Inmiddels telde het kantoor ruim 20 medewerkers, dat zou oplopen tot 57 in 1954. In de latere jaren hield de kritiek in de vaderlandse pers en het parlement op het financieel beheer van de stichting aan. In Vrij Nederland en Het Parool werden de faits et gestes van de stichting op de korrel genomen. ( Als wij kamerlid waren: Sticusa opheldering gevraagd, in: Vrij Nederland van 11 december 1954. ) Met name de verhouding tussen de apparaatskosten en de culturele uitgaven riep de nodige weerstand op.
Uit onderstaande tabel blijkt dat gemiddeld ruim één derde van het totaal van de apparaatskosten en de culturele uitgaven werd besteed aan apparaatskosten.
Verhouding apparaatskosten - culturele uitgaven
jaar totale uitgaven apparaatskosten guldens apparaatskosten percenten culturele uitgaven guldens culturele uitgaven percenten
1951 1.366.155 490.380 41,1 % 875.775 58,9 %
1952 1.866.673 536.315 28,7 % 1.330.358 61,3 %
1953 1.990.998 661.059 33,0 % 1.329.939 67 %
1954 2.302.677 774.175 33,2 % 1.528.502 66,8 %
1955 2.336.972 820.044 35,1 % 1.516.928 64,9 %
Bron: Jaarrekeningen Sticusa, 1951-1955.
In 1952 vond een reorganisatie plaats. ( Statutenwijziging 1952, inv. nr. 11. ) De bestuurlijke en administratieve organisatie werd veranderd op aanwijzing van de Centrale Accountantsdienst van het Ministerie van Financiën. De reorganisatie moest leiden tot een aanzienlijke vereenvoudiging van de bestaande bestuurscolleges. Een stichtingsraad, een samenvoeging van het oude bestuur en de raad van bijstand, werd belast met de algemene leiding. De stichtingsraad was samengesteld uit tenminste vijftien en ten hoogste één en twintig leden. Uit zijn midden koos de stichtingsraad het (dagelijks) bestuur. Een nieuwe figuur van een commissaris voor financiële aangelegenheden deed zijn intrede in het bestuur. Het aanstellen van een financieel deskundige was een antwoord van het bestuur op de aanhoudende kritiek van pers en parlement op het financiële beheer van de stichting.
1.3 Activiteiten
Het bevorderen van de culturele samenwerking tussen Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen verliep in de regel vanuit drie verschillende invalshoeken:
  1. subsidiëring van culturele centra in genoemde rijksdelen;
  2. materiële bijstand;
  3. technische bijstand, het ter beschikking stellen van culturele deskundigen.
Een van de eerste daden van de Sticusa was de organisatorische opbouw van culturele centra in Indonesië en de West, die nodig was om de culturele samenwerking tussen de verschillende landen structuur te geven. In Indonesië werd als gevolg van de politieke situatie de oprichting van zusterinstellingen vertraagd. Op Java werden de zaken van de stichting tijdelijk waargenomen door ambtenaren van het gouvernement. In Oost-Indonesië werd een comité van voorbereiding opgericht, dat in 1948 uitmondde in de oprichting van de Stichting Cultureel Centrum Oost-Indonesië (Jajasan Pusat Kebudajaan Indonesia Timur) in Makassar. In Pontianak (West-Borneo) werd eveneens een cultureel comité ingesteld ter voorbereiding van de oprichting van een cultureel centrum. In Suriname verleende de Sticusa haar medewerking aan de opbouw van de zusterstichting Cultureel Centrum Suriname (CCS), dat in 1948 werd opgericht en optrad als overkoepelend orgaan voor alle culturele activiteiten in Suriname en voor het distribueren van goederen en schenkingen, die uit Nederland naar Suriname werden gezonden. Als vertegenwoordiger van het CCS bij de Sticusa werd benoemd R.A.J. van Lier. ( Zie art. X van de statuten van de Sticusa: verwante instellingen overzee kunnen door de Stichtingsraad worden uitgenodigd om een vertegenwoordiger aan te wijzen die zitting heeft in de Stichtingsraad met raadgevende stem. ) Op de Nederlandse Antillen streefde Sticusa aanvankelijk naar oprichting van één cultureel centrum. In 1949 werd dit idee losgelaten, aangezien de insulaire structuur van de Antillen zich niet leende voor een organisatorische bundeling in één centrum. Het Cultureel Centrum Aruba (CCA) werd opgericht in december 1949, gevolgd, in 1950, door de oprichting van het Cultureel Centrum Curaçao (CCC). De Bovenwindse eilanden en Bonaire moesten het voorlopig doen met het CCC. Samenwerking met de Bovenwindse eilanden bleef, door de grote afstanden, beperkt tot de zending van films, boeken en tijdschriften. Op Bonaire werd door de Sticusa incidenteel subsidie toegekend aan het Algemeen Nederlands Verbond (ANV), dat de enige instelling was op het eiland, die activiteiten op cultureel gebied ontwikkelde. Met de oprichting van het CCC was het organisatorisch fundament gelegd en kon een begin worden gemaakt met de culturele activiteiten op het gebied van muziek, toneel, dans, film, literatuur e.d. Deskundigen werden uitgezonden en studiebeurzen werden toegekend aan Surinaamse en Antilliaanse studenten. De Sticusa-jaarverslagen over de jaren 1948-1955 geven een gedetailleerd overzicht van de activiteiten in Indonesië en de West. Uit de jaarverslagen blijkt dat in de praktijk de sterk beklemtoonde "wederkerigheid" ten aanzien van de culturele samenwerking tussen de vier landen niet geheel tot zijn recht kwam. Een toenemend deel van de beschikbare fondsen, in 1948 1 miljoen gulden rijkssubsidie oplopend in 1954 tot 2,3 miljoen, werd besteed aan culturele bijstand. Daarentegen bleef financiële inbreng van de overzeese partners ver achter bij de in 1948 uitgesproken verwachtingen. Voor het bestuur was dit voldoende aanleiding om de ietwat pompeus aandoende zinsnede op basis van wederkerigheid in de statuten van 1952 te schrappen. ( Statutenwijziging 1952, artikel 1, lid 1 en 2. In de toelichting op de statutenwijziging van 1952 schrijft het bestuur: "(...) door het niet realiseren van de wederkerigheid zou de Stichting niet voldoen aan de statuten", inv.nr 11. ) Tegelijkertijd werden de statuten aangepast aan de maatschappelijke en politieke gevoeligheden van dat moment. De Sticusa wilde iedere schijn van verkapt cultureel imperialisme vermijden. De gelijkstelling van Indonesië, na de soevereiniteitsoverdracht, met de West en de bevordering van het oprichten van zusterorganisaties stuitten op bezwaren van Indonesische zijde en werden om die reden uit de statuten geschrapt. Bovendien werd de culturele onafhankelijkheid van de stichting nog eens bekrachtigd door enkele eisen ten aanzien van de subsidieverlening (toezending van financiële jaarstukken aan de minister) niet langer vast te leggen in de statuten maar op te nemen in een afzonderlijke regeling inzake subsidievoorwaarden. ( Ibidem, toelichting op artikel VIII van de voorgestelde statutenwijziging 1952, inv. nr. 11 )
Het grootste gedeelte van de Sticusa-fondsen werd in de beginjaren toegewezen aan Indonesië. Vanaf 1954 kwam aan deze indologische mentaliteit een einde, als gevolg van de politieke geschillen met Indonesië. Het wegvallen van Indonesië was weliswaar een gevoelig verlies maar de oriëntatie op de West was reeds in 1953 ingezet. De subsidiegelden voor Suriname en de Nederlandse Antillen werden drastisch verhoogd om uitvoering te geven aan een in 1953 bij de regering ingediend Westplan. Het Westplan was gericht op een intensivering van het contact met de bredere bevolkingslagen in Suriname en de Antillen. In onderstaande tabel zijn de begrotingsposten betreffende de culturele uitgaven opgenomen, waarbij opgemerkt moet worden, dat deze onevenredige aandacht voor Indonesië (vóór 1954) niet alleen te wijten was aan de grote belangstelling vanuit de Sticusa ( Groot Geld tegen klein geld, p. 52: een belangrijk deel van het bestuur en de staffunctionarissen van de Sticusa waren Oost-Indië-experts (indologen). In de beginperiode was niet één Surinamer of Antilliaan in het bestuur of in de staf opgenomen, inv.nr 236. ) maar tevens vanuit de richtlijnen van de Haagse politiek.
Culturele uitgaven 1949 - 1954 Territoriale toekenning
Begrotingsjaar Indonesië de West Nederland
1950 656.750 361.050 326.000
1951 - . - - . - - . -
1952 933.000 468.000 367.500
1953 599.000 315.500 147.000
1954 633.550 800.000 136.250
1955 633.000 800.000 182.000
Bron: Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, archief van het Ministerie van Zaken Overzee, dossier 48, map 26-30: begrotingen Sticusa, 1949-1955.
In Nederland opereerde de Sticusa terughoudend. Zoals blijkt uit de tabel stelde de Sticusa relatief geringe geldbedragen voor Nederland beschikbaar. Het Sticusa-beleid in Nederland werd bepaald door de omstandigheid dat bestaande instellingen in Nederland o.a., het Koninklijk Instituut voor de Tropen en de Koninklijke Vereniging Oost en West, op hetzelfde terrein werkzaam waren en ook door de relatief geringe belangstelling bij het Nederlandse publiek voor cultuur-uitingen van overzee. Om het scheppen van doublures te vermijden werd met bestaande instituten en organisaties samengewerkt en bleef de inbreng van de Sticusa beperkt. Alleen in de gevallen waarin de samenwerking ontbrak nam de Sticusa het initiatief en de uitvoering in handen. ( Memorandum inzake de werkzaamheden van de Sticusa in Nederland (1955), inv. nr. 39. ) Het opwekken van belangstelling in Nederland voor de overzeese cultuur kreeg een belangrijke impuls door de verspreiding van de jaarboeken (het eerste jaarboek verscheen in 1950, het laatste in 1954). De jaarboeken, met een oplage van circa 17.000 exemplaren, werden verspreid onder de eindexamen-kandidaten van middelbare scholen in Nederland en behandelden, in korte essays, uiteenlopende maatschappelijke en culturele aspecten van Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen. Verreweg het grootste gedeelte van de culturele uitgaven voor Nederland werd besteed aan de stichting Foreign Student Service (FSS). De FSS had onder andere tot taak betrekkingen te onderhouden met studenten in Nederland uit Indonesië, Suriname en de Antillen. ( In 1951 werd de onderafdeling Studentenbetrekkingen van de Sticusa opgeheven en de werkzaamheden overgedragen aan de FSS. Vanaf 1952 ontving de FSS een jaarlijkse subsidie. Na liquidatie van de Sticusa in 1955 werd de FSS ondergebracht bij het Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen. ) In 1953 zocht het bestuur van de Sticusa naar mogelijkheden om zijn culturele activiteiten uit te breiden. In 1954 kwam de Sticusa met een concreet voorstel aan de Ministerraad om haar werkterrein uit te breiden. ( ARA-II, Zaken Overzee, dossier 48, map 4: memorandum van het bestuur van de Sticusa betreffende de uitbreiding van de werkzaamheden van de Sticusa van 20 juli 1954, aangeboden aan de minister-president met het verzoek om behandeling in de Ministerraad. ) Onder andere werd gedacht aan een uitbreiding van culturele activiteiten in het Caraïbisch gebied en aan gebieden, die op de route naar Indonesië lagen. Tevens werden in het voorstel suggesties gedaan om de Sticusa om te vormen tot een Netherlands Council, kennelijk naar analogie van de British Council. ( De British Council is opgericht in 1934 met het doel de kennis in het buitenland omtrent de Engelse taal en de Engelse cultuur te bevorderen. De geschiedenis van de British Council is beschreven in het boek van Lady Donaldson: The British Council: The first fifty years (1984). ) De Sticusa zag voor zichzelf hierbij als coördinerende instantie een hoofdrol weggelegd. Later zou blijken dat de Sticusa ongewild slachtoffer werd van haar eigen dadendrang.
1.4 Liquidatie
Door de geleidelijke ontmanteling van het Ministerie van Overzeese Rijksdelen werd het overheidsbeleid ten aanzien van Sticusa hoe langer hoe meer een interdepartementale aangelegenheid. Door de onderlinge geschillen tussen de betrokken departementen bleven problemen niet uit. In een brief aan z'n ambtgenoot van Overzeese Rijksdelen schreef minister Cals van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, dat hij met de minister van Financiën geen overeenstemming kon bereiken over de hoogte van de subsidie aan de Sticusa. In het vervolg van zijn brief merkte Cals op: "(...) het heeft mij getroffen dat ik voor overeenkomstige belangen als die, welke door de Sticusa in Indonesië en in de West worden behartigd, op mijn begroting voor de culturele zaken in Nederland tot dusver met aanmerkelijke geringere bedragen heb moeten volstaan.In verband met een en ander acht ik het noodzakelijk, dat in de Ministerraad het te volgen beleid, ook voor de komende jaren, principieel ter sprake komt (...)". ( ARA-II, Zaken Overzee, dossier 48, map 1, brief van de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen aan de minister van Overzeese Rijksdelen van 22 juli 1953. ) Daarmee belandde de kwestie Sticusa in de Ministerraad. In een commissie ad hoc werden een aantal knelpunten besproken en voorstellen gedaan om het culturele beleid in een breder verband in een onderzoek te betrekken. Het resultaat hiervan was de instelling van een interdepartementale Commissie Culturele Activiteiten Buitenland onder leiding van mr H.J. Reinink, directeur-generaal voor de kunsten en voor de buitenlandse betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (hierna kortweg Commissie Reinink). ( Commissie Culturele Activiteiten Buitenland. Tot leden van de commissie werden benoemd: mr H.J. Reinink, secretaris-generaal van het Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen; mr C.L.W. Fock, secretaris-generaal van het Departement van Algemene Zaken; D.J.F. de Man, directeur Voorlichting Buitenland van het Ministerie van Buitenlandse Zaken; dr J. Bannier, directeur van het Bureau voor Internationale Technische Hulp van het Ministerie van Buitenlandse Zaken; B.J.E.M. de Hoog, hoofd van de Afdeling Buitenlandse Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen; mr G.W. baron van der Feltz, hoofd van de Inspectie der Rijksfinanciën; mr B.J. Geveke, directeur van de Dienst voor de Economische Voorlichting en Exportbevordering; ir C.H.J. Maliepaard, inspecteur van de Landbouw; mr ir B.W. Haveman, commissaris voor de Emigratie; H.J. van den Broek, directeur van de stichting Radio Nederland Wereldomroep. ) Concreet luidde de opdracht:
  • een inventaris op te maken van al hetgeen op het gebied der culturele werkzaamheden met betrekking tot het buitenland werd verricht;
  • na te gaan op welke wijze een blijvende en doelgerichte samenwerking tussen overheids- en particuliere instanties kon worden verzekerd;
  • voorstellen te doen inzake een zo intensief mogelijke besteding van de op de verschillende hoofdstukken der rijksbegroting aanwezige fondsen;
  • van advies te dienen over de vraag of de Sticusa - al dan niet gereorganiseerd- diende te blijven gehandhaafd.
In haar eindrapport stelde de commissie dat de ontwikkeling van nauwe culturele banden met landen buiten Europa om verschillende redenen noodzakelijk was. ( Rapport van de Commissie Culturele Activiteiten Buitenland, p. 2, inv.nr. 750. ) De vraag was nu of de Sticusa de aangewezen instantie zou moeten zijn om uitvoering te geven aan de ontwikkeling van culturele banden met het buitenland. Een dergelijke taakuitbreiding van de Sticusa zou, volgens de commissie, niet zonder een ingrijpende reorganisatie kunnen worden gerealiseerd. ( Ibidem, p. 6. ) Op aanwijzing van de Ministerraad werd een Commissie tot Onderzoek Sticusa ingesteld om de mogelijkheden tot reorganisatie van de Sticusa te onderzoeken. Op verzoek van het bestuur van de stichting werd een neutrale deskundige (Adviesbureau Van de Bunt & Co) hiermee belast. In zijn rapport drong Van de Bunt aan op een ingrijpende reorganisatie in verband met een reeds jaren voortwoekerende bestuurscrisis. Een aanhoudend conflict tussen staf en directeur had intussen geleid tot het ontslag van laatstgenoemde. ( Zie voor deze kwestie: Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, archief van prof dr R.A.J. van Lier over de jaren 1945-1986, inv.nr 13 (inventaris 2.21.257). Van Lier was in 1951-1955 Hoofd van de Surinaamse Afdeling van de Sticusa. In de periode 1956-1976 was Van Lier bestuurslid van de Sticusa. ) Zelfs van een sanering of eventueel het aanstellen van een nieuwe directeur viel, aldus Van de Bunt, weinig heil te verwachten. ( Algemeen Rijksarchief, archief van het Kabinet van de Vice-Minister-President, retroacta 1950-1959 inzake de liquidatie van de Sticusa, dossier K333 (gelijk aan dossier 15071 van het archief van het Ministerie van Overzeese Rijksdelen). ) Voor de Commissie Reinink was het rapport van Van de Bunt aanleiding om de regering te adviseren de Sticusa op te heffen en voor het onderhouden van culturele relaties tot de landen buiten Europa over te gaan tot oprichting van een nieuwe organisatie. Onderwijl bestond bij het personeel van de Sticusa grote onzekerheid over de voortgang van de stichting. In augustus 1955 schreef voorzitter Logemann in zijn brief aan de Commissie Reinink: "(...) Intussen heeft het bestuur van de Sticusa, op 28 februari bij monde van de voorzitter, en in zijn reactie op het eerste rapport-van de Bunt in juni j.l. er op gewezen, "dat de voortdurende onzekerheid omtrent de toekomst ... inderdaad de organisatie ernstig verzwakt en ons met name belet de directeursplaats op de juiste wijze te vervullen". Dit geldt ook voor de vervulling van andere opengevallen plaatsen van leidende functionarissen, welke vacatures ten dele zijn ontstaan door bovenbedoelde onzekerheid. Dit dwingt tot interne verschuivingen en noodmaatregelen, die op haar beurt ontwrichtend werken. Hier doet zich de top voor van een fatale cumulatie van in- en uitwendige factoren, die - omnium consensu - een zo spoedig mogelijke doorbreking eist (...) ter bescherming van de belangen van het personeel van de Sticusa (...)". ( ARA-II, Kabinet Vice-Minister-President, afschrift van een brief van het bestuur van de Sticusa aan de Commissie Culturele Betrekkingen Buitenland van 15 augustus 1955, dossier K333 (gelijk aan dossier 15071 van het archief van het Ministerie van Zaken Overzee). ) In oktober 1955 kwam het definitieve oordeel over de toekomst van de Sticusa. In een brief aan het bestuur van de Sticusa kondigde de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen aan dat de ministerraad had besloten over te gaan tot de oprichting van twee afzonderlijke stichtingen en dat de Sticusa met ingang van 1 januari 1956 geen rijksgelden bij wijze van subsidie meer werden verstrekt. Het bestuur van de Sticusa wenste geen verantwoordelijkheid voor de liquidatie te dragen en trad met ingang van 30 november 1955 af. ( Als gevolg van deze manoeuvre van het bestuur ontstond een toestand als voorzien in art. XVI van de statuten. Hierin werd bepaald, dat bij het ontbreken van een bestuur op verzoek van een of meer belanghebbenden de Minister-President een of meer beheerders zou benoemen, die de lopende zaken zouden afhandelen. ) Een door de minister-president ingestelde commissie werd belast met de liquidatie, die in 1961 zijn voltooiing vond. ( Verslag van de liquidatie van de Sticusa, inv.nr 19. )
1.5 Lijst van bestuursleden en directie STICUSA, periode 1948-1952
Toelichting: deze lijst is samengesteld op basis van gegevens uit de Sticusa-jaarverslagen. Hierdoor kunnen zich kleine verschillen voordoen ten aanzien van het jaar van toetreding en uittreding van bestuursleden.
  • prof dr J.H.A. Logemann, voorzitter 1948-1952
  • prof dr C. Berg, ondervoorzitter 1948-1952
  • prof dr W.G. Hellinga, secretaris 1948-1949
  • J.W. Vermeulen, secretaris 1949-1952
  • H.J.W.A. Meyerink, plv.secretaris 1948-1949
  • L. Götzen 1952
  • mr Th.M.J. de Graaf 1949-1952
  • prof dr J.B.L. Hol 1948
  • dr H. Kroeskamp 1949-1952
  • prof dr C. de Langen 1948-1952
  • prof dr L. Lanjouw 1952
  • prof dr G. van der Leeuw 1948-1949
  • dr G.W. Locher 1949-1952
  • prof dr F.L.R. Sassen 1948-1952
  • H.M. van Randwijk, voorzitter 1948-1950
  • jvr C.M. van Asch van Wijck, voorzitter 1950-1952
  • prof dr W.J.M.A. Asselbergs, plv.voorzitter 1948-1949
  • dr E. du Perron-de Roos, secretaris 1948-1952
  • V.E. van Vriesland, plv. secretaris 1948-1950
  • prof mr dr J. Barents 1948-1952
  • prof dr M.J. Dols 1950-1952
  • prof dr R. van Dijk 1949-1952
  • L. Hanekroot 1950-1952
  • P.A. Kerstens 1948-1949
  • dr H. Kroeskamp ( H. Kroeskamp werd in 1949 benoemd tot lid van het bestuur. )1948-1949
  • dr G.W. Locher ( G.W. Locher werd in 1949 benoemd tot lid van het bestuur. )1948-1949
  • prof dr H.C. Rümke 1950-1952
  • R. Schrader 1950-1952
  • dr J.H. Terlingen 1949-1952
  • mr dr P.J. Witteman 1949-1950
  • C. Meuleman 1948-1950
  • dr F.R.J. Verhoeven 1948-1952
  • M.D. Thijs, territoriaal adviseur voor Suriname en de Nederlandse Antillen.
  • F.L. Mulder, territoriaal adviseur voor Indonesië.
  • J.Th. Theling, territoriaal adviseur voor Nederland
1.6 Lijst van bestuursleden en directie, periode 1953-1955
  • prof dr J.H.A. Logemann, voorzitter 1953-1955
  • prof dr C. Berg, onder-voorzitter 1953-1955
  • J.W. Vermeulen, secretaris 1953-1954
  • mr P.A. Ursone, secretaris 1954-1955
  • jvr C.M. van Asch van Wijck, plv.secretaris 1953-1955
  • L. Götzen, financieel commissaris 1953-1954
  • prof dr J. Lanjouw, plv. financieel commissaris 1953-1954
  • drs A. Oudt, financieel commissaris 1954-1955
  • mr J.L.G. Felhoen Kraal, plv. financieel commissaris 1954-1955
  • mr A.J. d'Ailly 1954-1955
  • prof mr dr J. Barents 1953
  • mr Th.H. Bot 1954-1955
  • dr A.P.J. van der Burg 1953-1955
  • mr N. Debrot ( Lid met raadgevende stem voor Suriname en de Nederlandse Antillen, conform art X van de statuten. )1953-1955
  • prof dr M.J.L. Dols 1953-1955
  • prof dr R. van Dijk 1953-1955
  • mr Th.M.J. de Graaf 1953-1953
  • L. Hanekroot 1953-1954
  • dr H. Kroeskamp 1953
  • prof dr L.W. Kuilman 1955
  • prof dr C.D. de Langen ( Lid met raadgevende stem, conform art. V lid 11 van de statuten. )1953-1955
  • prof dr R.A.J. van Lier ( Lid met raadgevende stem voor Suriname en de Nederlandse Antillen, conform art X van de statuten. )1953-1955
  • prof dr G.W. Locher 1953-1955
  • mgr mr F.J.C.M. Op de Coul 1954-1955
  • dr E.G. du Perron-de Roos 1953-1955
  • H.M. van Randwijk 1954
  • ds J.A.C. Rullmann 1954
  • prof dr F.L.R. Sassen 1953
  • R. Schrader 1953-1955
  • prof dr J.H. Terlingen 1953-1955
Bestuur ( In 1952 werden de statuten van de Sticusa gewijzigd. Een van de redenen om de statuten te wijzigen was de bestuurlijke reorganisatie van de Sticusa, die in 1952 plaatsvond. Zie ook inv.nr 22, rapport van de Centrale Accountantsdienst van het Ministerie van Financiën inzake de administratieve organisatie van het kantoor in Amsterdam van de Sticusa, gedateerd 26 maart 1952. )
  • prof dr J.H.A. Logemann, voorzitter 1953-1955
  • prof dr C. Berg, ondervoorzitter 1953-1955
  • J.W. Vermeulen, secretaris 1953-1954
  • mr P.A. Ursone, secretaris 1955
  • jvr C.M. van Asch van Wijck, plv.secretaris 1953-1955
  • L. Götzen, financieel commissaris 1953-1954
  • prof dr J. Lanjouw, plv.financieel commissaris 1953-1954
  • drs A. Oudt, financieel commissaris 1954-1955
  • mr J.L.G. Felhoen Kraal, plv.financieel commissaris 1954-1955
  • dr F.R.J. Verhoeven 1953-1955
  • drs J. Michels 1948-1956
Beheerders van de Sticusa
Benoeming per 1 december 1955 ingevolge art. XVI van de Statuten. ( Besluit van de Minister-President houdende voorziening in het beheer van de Stichting Culturele Samenwerking van 1 december 1955 nr. 44491. Voor de periode 1 december tot en met 31 december 1955 bestond er een commissie van beheerders, zie inv.nr 15. )
  • A. Jonkers, chef van de directie Suriname en Nederlandse Antillen van het Ministerie van Overzeese Rijksdelen,
  • dr G.J. Lammers, directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst,
  • D.J.F. de Man, chef van de directie Voorlichting Buitenland van het Ministerie van Buitenlandse Zaken,
  • mr H.J. Reinink, directeur-generaal voor de Kunsten en de Buitenlandse Culturele Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.
1.7 Organisatieschema Sticusa, ca. 1953
Embedded Image
2. Het Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen, 1955-1959
2.1 Oprichting, werkwijze en interne organisatie
Bij instelling van de Commissie Reinink schreef Cals, minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen: "Niet ontkend kan [echter] worden, dat er tot nog toe onvoldoende aandacht is besteed aan culturele propaganda, aan culturele informatie over hetgeen Nederland op cultureel terrein te bieden heeft en presteert". ( Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, Archief Ministerraad van 20 december 1954, inv.nr. 400. ) De oorzaak hiervan weet Cals aan het ontbreken van planning en cordinatie tussen bestaande instanties en de departementen, die zich met culturele informatie bezighielden. Het inventarisatieonderzoek van de Commissie Reinink bevestigde dat beeld voor wat betreft de situatie buiten het Europese continent. ( In de periode 1946-1956 was Nederland bijzonder actief op dit gebied met de landen in Europa. In deze periode werden acht bilaterale culturele verdragen gesloten: België (1946), Frankrijk (1946), het Verenigd Koninkrijk van Groot Brittannië en Noord-Ierland (1948), Luxemburg (1949), de Unie van Zuid-Afrika (1951), Italië (1951), Griekenland (1953) en Noorwegen (1955). ) De contacten en culturele activiteiten, buiten Europees- en rijksverband, vonden veelal plaats op grond van verplichtingen in het kader van multilaterale overeenkomsten. Tot deze categorie behoorde de Nederlandse deelname in intergouvernementele commissies van de West-Europese Unie, Raad van Europa en activiteiten in UNESCO verband. ( Bijdrage tot een theorie van de culturele uitwisseling met het buitenland, tekst van de rede van mr H.J. Reinink, directeur-generaal voor de kunsten en de buitenlandse betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, gehouden voor de leden van het Contact-Centrum op Voorlichtingsgebied, O.K.W. Mededelingen, weekblad van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 7 juni 1958, nr 23, blz. 226-228, inv.nr. 764. ) In de aanbevelingen van de Commissie Reinink zijn de contouren van het toekomstige instituut reeds zichtbaar. Het culturele beleid ten aanzien van het buitenland dat de commissie voor ogen stond was een "middel voor het bereiken van verder verwijderde doeleinden". ( Rapport van de Commissie Culturele Activiteiten Buitenland, p. 1, inv.inv.nr. 750. ) Culturele uitwisseling werd opgevat als middel om politieke, economische en sociale belangen van Nederland te bevorderen in het buitenland. ( Het is namelijk, willen wij niet in de provincie komen te wonen voor ons noodzakelijk, dat wij in voortdurende aanraking blijven met het levende water van de telkens opkomende en weer verdwijnende cultuurstromingen, fragment uit de tekst van een lezing van mr H.J. Reinink, bijdrage tot een theorie, uit: O.K.W. Mededelingen, weekblad van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 7 juni 1958, nr. 23 p. 227, inv.nr. 764. ) Als voorbeeld van deze vorm van culturele penetratie stond de British Council model dat in 1934 was opgericht als defensief apparaat tegen de sterke culturele propaganda welke door Nazi-Duitsland werd bedreven en dat later na de Tweede Wereldoorlog werd voortgezet: "(...) to promote a wider knowledge of the United Kingdom abroad and to develop closer cultural relations between the United Kingdom and other countries for the benefitting the British Common Wealth of Nations". Over de wijze waarop de culturele betrekkingen met het buitenland moesten worden georganiseerd was het oordeel van de Commissie Reinink unaniem: een gemengd orgaan, waarin overheid en particulieren zitting hadden, beschouwde de commissie als de meest wenselijke optie. Een dergelijk orgaan zou op het onderhavige terrein beter werken dan de overheid zelf. Samenwerking met het bedrijfsleven en de particuliere organisaties zou efficiënter en sneller totstand kunnen komen door een afzonderlijk orgaan zonder directe politieke binding. Een volledige zelfstandigheid van de stichting sloot de commissie Reinink uit. Ervaring had immers geleerd dat culturele zelfstandigheid van de Sticusa, waarbij de betrokkenheid van de overheid niet verder reikte dan van geldschieter, niet in alle opzichten had voldaan. Bij oprichting van het instituut kreeg het ambtelijk element een vaste plaats in het bestuur. De oude Sticusa verdween en twee afzonderlijk op te richten stichtingen moesten in de toekomst het culturele beleid van Nederland inhoud geven in nauwe samenwerking met de overheid en reeds bestaande instanties. Op 28 december 1955 werd de Stichting Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen (NIICB) opgericht. Het instituut was gevestigd in Den Haag en hield kantoor in Amsterdam. Het doel van de stichting was: het bevorderen van goede culturele betrekkingen tussen Nederland en het buitenland. Anders dan de overige organen die in deze bundel beschreven staan bleven de rijksdelen in de west buiten het taakgebied van het NIICB. Het feit echter dat het NIICB ten dele moet worden aangemerkt als taakopvolger van de oude Sticusa verklaart waarom de beschrijving van het NIICB is opgenomen in deze bundel. Aan het hoofd van het instituut stond een bestuur, dat was samengesteld uit tenminste tien en ten hoogste dertien leden. Ten minste zeven en ten hoogste tien bestuursleden waren personen uit onderscheiden kringen van het culturele en maatschappelijke leven. Eén lid werd benoemd door en was vertegenwoordiger van de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen; één lid benoemd door en vertegenwoordiger van de minister van Buitenlandse Zaken en één lid benoemd door en vertegenwoordiger van de minister van Algemene Zaken. Tevens werd het bestuur terzijde gestaan door een vertegenwoordiger van het Ministerie van Financiën. Het bestuur was belast met het beheer van het instituut en de zorg voor en het toezicht op de werkzaamheden van het instituut en had zij de bevoegdheid om uit haar midden adviescommissies te benoemen, waarin tevens niet-bestuursleden als deskundigen konden worden benoemd. Als voorbeeld kan worden genoemd: de Commissie Zorg voor Buitenlands Studerenden. Het bestuur benoemde een algemeen secretaris, die belast was met de dagelijkse leiding volgens de door het bestuur vastgestelde richtlijnen. ( Zie inv.nr. 751, in de statuten van het instituut werd de naam van de functionaris aangeduid met algemeen secretaris; in de praktijk werd de naam secretaris-generaal gebezigd. ) De algemeen secretaris was tevens secretaris van het bestuur. Hij benoemde het personeel van het instituut met uitzondering van de regionale secretarissen, die op voordracht van de algemeen secretaris werden benoemd door het bestuur. Een aantal landen en/of gebieden waarmee het instituut contacten onderhield, werden gegroepeerd tot regionale secretariaten onder leiding van een regionaal secretaris. In de uitoefening van zijn taken werd de regionaal secretaris bijgestaan door een adviescommissie, samengesteld uit deskundigen op het onderhavige terrein. ( Zie voor de samenstelling van de regionale adviescommissies het jaarverslag van het NIICB, inv.nr. 747. )
Organisatieschema van het Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen:
Embedded Image
Het kantoor van het instituut was gevestigd in Amsterdam en werd gedeeld met de Sticusa. Per 31 december 1957 beschikte het Instituut over 22 medewerkers, waarvan 11 in gezamenlijke dienst van het Instituut en de Sticusa.
2.2 Activiteiten
De activiteiten die het instituut ondernam kunnen worden onderscheiden in: uitvoering van eigen projecten; steunverlening van projecten van organisaties en instellingen die werkzaam waren op terreinen die aansloten bij de activiteiten van het instituut. Bij de uitvoering van eigen projecten werd onderscheid gemaakt tussen algemene projecten en regionale projecten. Het verschil tussen beide was dat de algemene projecten niet specifiek waren gericht op een bepaalde regio. In afwijking van de werkwijze van de British Council opende het instituut geen bijkantoren in het buitenland. Alle activiteiten vonden plaats met behulp van en voor zover nodig via de Nederlandse diplomatieke posten in het buitenland. Een dergelijke werkwijze vereiste de nodige samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het aanvankelijk optimisme bij de oprichting van het instituut maakte in de tweede helft van 1957 plaats voor een sombere stemming. Het ontwerp-jaarverslag van 1957 getuigt hiervan: " (...) Dit eerste jaarverslag [1957] zou eigenlijk een periode van twee jaren moeten omvatten, daar de Stichtingsakte van het Instituut is verleden op 28 december 1955 en over het jaar 1956 geen verslag is uitgebracht. De omstandigheden geven hiertoe echter weinig aanleiding, ja, men zou de ontwikkeling van het Instituut zelfs liever in het 2e halfjaar van 1957 willen laten beginnen (...)".
Naast de gebruikelijke administratieve en organisatorische beslommeringen, die bij de opbouw van een nieuw instituut nu eenmaal de nodige tijd en aandacht vergen, beperkten zich de activiteiten van het Instituut in de eerste maanden van haar bestaan tot de afwikkeling van de Sticusa in liquidatie en de daarmee samenhangende overdracht van de activiteiten in Indonesië aan het instituut. Als gevolg van de eerder genoemde werkwijze van het instituut werden de kantoren en bijkantoren van de oude Sticusa in Jakarta ontmanteld. In overleg met de diplomatieke vertegenwoordiging in Jakarta vond in 1956 een hergroepering van werkzaamheden plaats. Voor het overige leidde het instituut een min of meer sluimerend bestaan. Afgezien van de activiteiten in Indonesië bleven de werkzaamheden tot juni 1957, ruim vijftien maanden na oprichting, beperkt tot het stadium van voorbereidingen en plannen maken. Contacten met het buitenland waren er niet of nauwelijks. Vertragingen in de werkzaamheden werden toegeschreven aan problemen tussen ambtelijke instanties en het instituut. De introductie van het instituut bij de diplomatieke posten in het buitenland door het Ministerie van Buitenlandse Zaken verliep niet naar wens. Na overleg met betrokken partijen werd een modus vivendi gevonden, waarbij een aantal problemen uit de weg werden geruimd. De eerste contacten met het buitenland verliepen via het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Een algemene introductie van het instituut bleef echter uit. Vanaf juni 1957 leek het tij ten goede te keren, al dreigden de bezuinigingsplannen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen opnieuw roet in het eten te gooien. De rijksbijdrage aan het instituut onderging in 1957 en 1958 een aanzienlijke aderlating: 1.340.000 gulden in 1956 tot circa 800.000 gulden voor 1958.
In het kader van de algemene projecten kwamen in de loop van 1957 een aantal educatieve tentoonstellingen zoals Wie was Rembrandt, Wie was van Gogh en Zo is Nederland tot stand. Deze tentoonstellingen werden in tal van landen geëxposeerd. Eveneens kwamen in dezelfde periode geleidelijk de regionale projecten op gang. Het regionaal-secretariaat voor Zuid- en Oost-Azië was het oudste secretariaat van het Instituut. Aandachtsgebied van dit secretariaat was tot 1957 voornamelijk Indonesië, later uitgebreid met Japan en Ceylon. Het regionaal-secretariaat voor Oost-Europa, welke meer dan de andere secretariaten onderhevig was aan politieke fluctuaties, richtte haar aandacht op Polen en Joegoslavië. In maart 1957 werd het regionaal-secretariaat voor de Emigratielanden ingesteld. Gelet op de sociale en culturele belangen voor Nederland in Australië en Nieuw-Zeeland door de relatief grote aantallen Nederlandse emigranten werden de betrekkingen met de twee genoemde landen geïntensiveerd. ( Door de Commissaris voor de Emigratie van het Ministerie van Sociale Zaken was reeds in 1955 aangedrongen op uitbreiding van de culturele activiteiten met Australië, Nieuw-Zeeland, Canada en Zuid-Afrika. De beperktheid van beschikbare fondsen van het Instituut maakte het wenselijk om alle middelen te concentreren tot de gebieden: Australië en Nieuw-Zeeland. Hierdoor vielen Canada en Zuid-Afrika af. ) In oktober 1957 werd een bescheiden regionaal secretariaat voor Latijns Amerika ingericht. Contacten bleven in hoofdzaak beperkt tot Brazilië en Venezuela. Laatstgenoemde land was vooral belangrijk voor de culturele belangen van de Nederlandse Antillen. Plannen tot samenwerking met de Sticusa met betrekking tot het Caraïbisch gebied kwamen als gevolg van bestedingsbeperkingen van het instituut niet van de grond. De culturele betrekkingen, in beginsel op basis van het reciprociteitsbeginsel, tussen de afzonderlijke landen bestonden uit min of meer vastgestelde culturele programma's zoals uitwisseling van tentoonstellingen, films, studenten, wetenschappers en contacten tussen scholen (school-linking). Een uitgebreid overzicht van werkzaamheden per regio is opgenomen in deze inventaris. ( Zie inv. nr. 747. ) In Nederland werd samengewerkt met instellingen, die aansloten bij de activiteiten van het instituut. Aparte voorzieningen werden getroffen voor studenten-opvang in Nederland, dat verliep via de Stichting Foreign Student Service (FSS), die jaarlijks werd gesubsidieerd door het instituut en de Sticusa. Bij alle ups and downs vormde de uitgave van het eigen culturele magazine Delta, dat in binnen- en buitenland een lovende pers ontving, een hoogtepunt. Een bijzondere Adviesraad Delta, waarin vertegenwoordigers van de belangrijkste wetenschappelijke en culturele organisaties zitting hadden, moest borg staan voor een hoge kwaliteit. De levensvatbaarheid van het magazine bleek na liquidatie van het instituut, toen pogingen werden ondernomen om het te behouden en onder te brengen in een afzonderlijke stichting.
2.3 Liquidatie
De moeilijkheden rondom het instituut waren te wijten aan een zich voortslepend conflict tussen twee structuren: behartiging van het internationaal cultureel beleid door de overheid ofwel door een volledig met overheidsmiddelen gefinancierde centrale stichting. In het algemeen heerste de opvatting bij de betrokken departementen dat de beslissing omtrent de vorm en de mate waarin culturele voorlichting en activiteiten met het buitenland behoorde te liggen bij de overheid en niet bij het instituut. De rol van het instituut moest in deze visie beperkt blijven tot dat van een auxiliair orgaan. Door het ontbreken van een duidelijke taakafbakening tussen het instituut en de overheid bleven competentiegeschillen niet lang uit. De autonome opstelling van het instituut was een doorn in het oog van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat het instituut met een zekere slagvaardigheid zelfstandig contacten onderhield met de vertegenwoordigende posten in het buitenland was een hoogst ongebruikelijke werkwijze. Hiermee bewoog het instituut zich op een terrein, dat uitsluitend was voorbehouden aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken, zoals blijkt uit een ambtelijke nota van Buitenlandse Zaken van 27 maart 1957 inzake "Samenwerking met het Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen". ( Inv.nr 760. ) (...) Tot gebruikmaking van de diensten van diplomatieke en consulaire vertegenwoordigers is (...) alleen bevoegd de Minister van Buitenlandse Zaken, en deze bevoegdheid is evenmin te delegeren aan andere instanties als de ministeriële verantwoordelijkheid voor bedoelde diensten." Het zal derhalve onmogelijk zijn, dat de samenwerking tussen het Instituut en het Ministerie en de posten van de Buitenlandse Dienst ooit de vorm zou krijgen van een bevoegdheid van het Instituut om instructies te geven aan de diplomatieke of consulaire vertegenwoordigers (...)" Bij besluit van de Ministerraad van 27 februari 1959 werd het NIICB met ingang van 1 januari 1960 geliquideerd. ( Al in januari 1958 stond het instituut op de agenda van de Ministerraad en werd het nut van het instituut, met name door de minister van Buitenlandse Zaken, in twijfel getrokken. Zie inv.nr. 753, uittreksel uit de notulen van de Ministerraad van 24 januari 1958. ) Tekenend voor de gespannen verhoudingen was een brief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 12 maart 1959 met de mededeling dat inmiddels de diplomatieke posten in het buitenland was verzocht om brieven, die tot dan toe rechtstreeks aan het instituut werden verzonden, voortaan te richten aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De snelle reactie van Buitenlandse Zaken riep de nodige wrevel op, temeer omdat de subsidie aan het instituut doorliep tot 1 januari 1960. ( Archief van de Afdeling Buitenlandse Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, ingekomen brief van het Ministerie van Buitenlandse zaken van 17 maart, Directie Voorlichting Buitenland, kenmerk 38523. ) In een communiqué van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen aan de pers werd met geen enkel woord gerept over de problemen tussen Buitenlandse Zaken en het instituut. De officiële verklaring luidde dat de feitelijke ontwikkelingen ten aanzien van de buitenlandse culturele betrekkingen steeds meer in een officieel kader werden geplaatst. Niet alleen de pers maar ook de Algemene Rekenkamer stelde vraagtekens bij deze officiële lezing. In haar commentaar stelde de Rekenkamer: (..) De vraag rijst of deze ontwikkeling eind 1955 niet reeds bestond, althans was te voorzien en of de oprichting dus wel voldoende gebaseerd is geweest op een duidelijk beleid (..). ( Archief van de Afdeling B.B., ingekomen brief van de Algemene Rekenkamer van 23 januari 1961, nr. 212, Afdeling III ) Op 24 november 1959 werd bij besluit van het bestuur van het instituut een commissie van liquidateuren benoemd. ( Inv. nr. 753. Zie ook de notulen van de bestuursvergadering van 24 november 1959, inv. nr. 746. ) Op 6 juni 1967 was de liquidatie voltooid. ( Akte van overdracht, overneming en afwikkeling van 6 juni 1967, inv. nr. 50. 753. ) De eigendommen van het instituut werden, in overeenstemming met art. XIII van de statuten, overgedragen aan de Staat der Nederlanden en vervolgens in bruikleen overgedragen aan de Sticusa, de Stichting Foreign Student Service (beheerder pand Oranje Nassaulaan), het Unesco Centrum Nederland en de Stichting Internationale Uitgave DELTA. De taken van het instituut werden overgenomen door de Afdeling Internationale Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.
2.4 Lijst van bestuursleden en directie, 1956-1959
  • mr H.J. Reinink, directeur-generaal voor de Kunsten en voor de Buitenlandse Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, voorzitter
  • dr P. Rijkens, vice-voorzitter
  • J.B. Braaksma, chef Directie Voorlichting Buitenland van het Ministerie van Buitenlandse Zaken
  • dr W.F. van Gunsteren, directeur van Damco Scheepvaartmaatschappij N.V.
  • mr ir B.W. Haveman, commissaris voor de Emigratie
  • prof dr V.J. Koningsberger, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit in Utrecht
  • dr G.J. Lammers, directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst
  • prof dr J.E. de Quay, commissaris der Koningin in de provincie Noord-Brabant
  • prof mr L.G.A. Schlichting, hoogleraar aan de R.K. Universiteit in Nijmegen
  • dr J.E. Baron de Vos van Steenwijk, president-curator van de Rijksuniversiteit in Leiden
  • mr G.E van Walsum, burgemeester van Rotterdam
  • mr G. Sluizer, secretaris-generaal
  • mr A. Schneiders, regionaal secretaris Emigratielanden en Oost-Europa
  • dr A.A. Kampman, regionaal secretaris Nabije en Midden-Oosten
  • drs E. Jongens, regionaal secretaris Latijns-Amerika
  • drs E. van Boheemen, regionaal secretaris Zuid- en Oost-Azië
3. STICUSA, 1955-1989 (1990)
3.1 Oprichting
De nieuwe Sticusa werd op 28 december 1955 opgericht als de Nederlandse Stichting voor Culturele Samenwerking met Suriname en de Nederlandse Antillen. In vergelijking met de situatie in 1948 was er veel veranderd. Het Statuut van 1954 maakte de drie partners althans formeel gelijkwaardig. De taken van de nieuwe Sticusa kwamen echter in grote lijnen overeen met de taken van de per 1 januari 1956 opgeheven stichting. Op een tweetal punten verschilde zij van haar voorgangster: het werkterrein bleef beperkt tot de West en het ambtelijk element kreeg een vaste plaats in het bestuur.
Embedded Image
3.2 Bestuur, interne organisatie en vertegenwoordiging
Aan het hoofd van de Sticusa stond een bestuur, samengesteld uit ten minste negen en ten hoogste twaalf leden. Zes leden uit onderscheiden kringen van het culturele en maatschappelijke leven werden benoemd door de minister van Zaken Overzee ( Zie het overzicht van de functionele relatie van de Sticusa met de overheid. ) , later Vice-Minister-President, en de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen gezamenlijk. Een lid werd benoemd door en was vertegenwoordiger van de Vice-Minister-President, een lid, benoemd door en vertegenwoordiger van de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, een lid, benoemd door en vertegenwoordiger van de Minister van Algemene Zaken; twee leden, tenslotte, werden benoemd, na overleg met de Gevolmachtigde Ministers van Suriname en de Nederlandse Antillen als vertegenwoordigers van het culturele leven aldaar, door de Vice-Minister-President. Het bestuur werd terzijde gestaan door een vertegenwoordiger van de Minister van Financiën. Principiële wijziging in deze bestuurlijke indeling vond niet plaats. Wel vonden door naamswijzigingen van en taakverschuivingen bij de ministeries enkele mutaties plaats. Aan het bestuur was het beheer van de stichting opgedragen, waaronder begrepen de zorg voor en het toezicht op haar werkzaamheden. Het bestuur stelde de begroting en de jaarrekening vast en bood beide aan ter goedkeuring aan de Vice-Minister-President, later het Kabinet voor Surinaamse en Antilliaanse Zaken. In 1966 werd door het bestuur een dagelijks bestuur ingesteld ( Nota aan de leden van het bestuur inzake de instelling van een dagelijks bestuur, inv.nr 225. ) , dat was samengesteld uit de voorzitter, de vice-voorzitter, één bestuurslid en de secretaris. Het dagelijks bestuur besliste over spoedeisende zaken onder nadere goedkeuring van het (algemeen) bestuur. Het bestuur benoemde een secretaris (directeur) ( In 1971 kreeg de secretaris in zijn hoedanigheid als hoofd, belast met de dagelijkse leiding van de stichting, de titel van directeur. De directeur behield zijn functie van secretaris van het bestuur. ) , tevens secretaris van het bestuur, die belast was met de dagelijkse leiding van de stichting, overeenkomstig een door het bestuur vastgesteld reglement. Het overige personeel werd namens het bestuur benoemd door de secretaris (directeur). Een bijzondere figuur binnen de Sticusa-organisatie was de vertegenwoordiger van de Sticusa in Suriname. ( Niet te verwarren met de Vertegenwoordiger van de Nederlandse Ontwikkelingshulp in Suriname, voorheen de Missie van Deskundigen voor het Tienjarenplan Suriname. ) De Sticusa-vertegenwoordiger in Suriname vond zijn bestaan in art. IIIc van de statuten van de Sticusa, waarin de mogelijkheid werd geboden vertegenwoordigers aan te wijzen bij de overzeese zusterinstellingen. ( Art. IIIc van de statuten van 1948, art. IIIa van de nieuwe statuten van 1955. Na de onafhankelijkheid van Suriname en de opheffing van de samenwerking werd de vertegenwoordiging niet meer opgenomen in de statutenwijziging van 1976: zie de inv.nrs 10 en 208. Van de statutaire bevoegdheid om een vertegenwoordiger te benoemen in de Nederlandse Antillen is nimmer gebruik gemaakt. ) In de periode 1948-1975 werd de functie van vertegenwoordiger van de Sticusa uitgeoefend door de directeur van het Kabinet van de Gouverneur van Suriname in de persoon van drs J. Michels (1948-1956), dr C. Nagtegaal (1956-1961), mr W.A. Renardel de Lavalette (1961-1968) en mr J. van Petten (1968-1975). De vertegenwoordiger trad in Suriname op namens het bestuur van de Sticusa en was adviserend lid van het bestuur van het Cultureel Centrum Suriname (CCS). De vertegenwoordiger bemiddelde in alle voorkomende gevallen tussen Surinaamse culturele instellingen en de Sticusa in Amsterdam en voerde het kasbeheer over de subsidiegelden, die de Sticusa beschikbaar stelde aan culturele instellingen en projecten. Daarnaast vervulde de vertegenwoordiger bestuursfuncties in stichtingen, die mede op initiatief van de Sticusa tot stand kwamen, zoals de stichting Volkslectuur. Lou Lichtveld, als Surinaams minister van Onderwijs en de eerste directeur van het CCS, schreef over de functie van de Sticusa-vertegenwoordiger: "De moeilijkheid van een ontwikkelingsland is: de mensen hebben van alles nodig, maar ze weten niet hoe ze het moeten vragen en hoe ze dat moeten formuleren. Vaak doen ze het op een verkeerde manier en het was min of meer de taak van de Nederlandse vertegenwoordigers van Sticusa in Suriname, om behoeften te peilen en aanwijzingen te geven hoe de vraag in een behoorlijke vorm te gieten; wat hun niet altijd in dank is afgenomen...". ( Groot geld tegen klein geld, door A. Helman en J. de Roo; Amsterdam 1988; p. 53. ) In de eerste periode 1948-1956, leidde de figuur van de vertegenwoordiger een sluimerend bestaan. Een instructie of reglement voor de vertegenwoordiger is nimmer opgesteld. Toen dr C. Nagtegaal in 1956 de functie van vertegenwoordiger van drs J. Michels over nam sprak hij in een brief aan Thijs, secretaris van de Sticusa, zijn verbazing uit over het ontbreken van richtlijnen ten aanzien van taken en bevoegdheden van de vertegenwoordiger. In antwoord hierop meldde Thijs dat de vertegenwoordiger slechts een adviserende bevoegdheid had in Sticusa-zaken en dus in het verleden was afgezien van een instructie. ( Briefwisseling van M.D. Thijs, secretaris van de Sticusa, met de vertegenwoordiger dr C. Nagtegaal d.d. 6 november 1956 en 16 november 1956, inv.nr 127. De vertegenwoordiger van de oude Sticusa in Indonesië had wel een instructie. Echter zijn positie verschilde met die van de vertegenwoordiger van de Sticusa in Suriname. In Indonesië (Jakarta) had de Sticusa een eigen kantoor aan het hoofd waarvan de vertegenwoordiger stond met executive bevoegdheden, die in een instructie was geregeld, zie inv.nr 42. ) De inzet van de vertegenwoordiger was in hoge mate afhankelijk van de betrokkenheid van deze figuur bij de Sticusa-zaken: het houden van voeling met het culturele leven in Suriname op basis van persoonlijke contacten en interesse in de materie. Onder Van Petten (1968-1975) namen de activiteiten voor de Sticusa zelfs zodanige vormen aan dat hij bij het bestuur van de Sticusa aandrong op personeelsuitbreiding hetgeen door het Sticusa-bestuur werd gehonoreerd. ( Brief van Van Petten aan de directeur van Sticusa van 1 maart 1974, inv.nr. 622. ) Bij de totstandkoming van de onafhankelijkheid van Suriname kwam aan de taak van de Sticusa en daarmee van de vertegenwoordiger een einde. De Sticusa-aangelegenheden werden afgewikkeld door mr E. Bender, verbonden aan de consulaire afdeling van de Nederlandse ambassade in Paramaribo.
3.3 Activiteiten
De activiteiten vertonen grote overeenkomst met de activiteiten van de oude Sticusa. Naast subsidiëring van de culturele centra en uitzending van deskundigen, ter ondersteuning van de infrastructuur, werden culturele activiteiten georganiseerd en gesubsidieerd op het gebied van podiumkunsten, beeldende kunst, massamedia, letteren en wetenschap. Voorts verstrekte de Sticusa beurzen aan Surinaamse en Antilliaanse studenten, die in Nederland een studie gingen volgen. In 1960 deed het fenomeen televisie haar intrede. Op 31 juli begon de eerste Antilliaanse televisiezender, TeleCuraçao, zijn uitzendingen. Sticusa verleende technische bijstand en verzond Nederlandse televisieprogramma's en documentaires in samenwerking met de Nederlandse Wereldomroep en de Nederlandse Televisie Stichting (NTS). In 1965 volgde, na een voorbereidingstijd van twee jaar, Suriname. ( Zie inv.nrs. 397-408. ) Embedded Image Een uitvoerige opsomming van culturele activiteiten valt buiten het bestek van deze inleiding. Hier kan worden volstaan met verwijzing naar de Culturele Kroniek, 1948-1968 en de Sticusa-jaarverslagen over de jaren 1956-1988. In de periode 1957-1961 vond een belangrijke uitbreiding plaats van culturele centra in Suriname en de Nederlandse Antillen. In Suriname vond in 1958 de oprichting plaats van het Cultureel Centrum Nickerie (CCN), in 1961 het Cultureel Centrum Coronie (CCC) en het Cultureel Centrum Marowijne en tenslotte in 1964, als sluitstuk, het Cultureel Centrum Wageningen. ( Culturele Kroniek 1948-1968, p. 25 e.v., inv.nr 234. ) In de Nederlandse Antillen werd in 1956 het Cultureel Centrum Bonaire opgericht, gevolgd in 1960 met de oprichting van het Cultureel Centrum St. Maarten, dat tevens als centrum voor St. Eustatius en Saba dienst deed. De culturele centra waren zelfstandig, al moet dat worden opgevat in formeel juridische zin. Financieel waren de centra nagenoeg geheel afhankelijk van de Sticusa. Jaarlijks dienden de centra een begroting in als basis voor de aanvraag om subsidie. De Sticusa bepaalde vervolgens binnen het kader van de beschikbare middelen de omvang van de subsidie. Aan het eind van ieder boekjaar brachten de centra verslag uit van hun activiteiten aan het bestuur van de Sticusa. Naarmate de opbouwfase (vanaf 1948!) vorderde ontstonden scheurtjes in de relatie tussen de centra en de Sticusa. De culturele ontwikkeling in Suriname en de Nederlandse Antillen groeide gestaag. Meer en meer werden eigen initiatieven ontwikkeld en werd het belang van de culturele eigenheid beklemtoond. In Suriname werd de Sticusa geconfronteerd met de etnische verzuiling van de Surinaamse samenleving, die ook haar uitwerking niet miste op het culturele vlak. ( Cultuurbeleid en de loden last van een koloniaal verleden: Sticusa, 1948-1989, Gert Oostindie, jaarverslag Sticusa 1988, inv.nr. 121. ) Het CCS, veruit de belangrijkste partner van de Sticusa, werd van meet af aan verweten, onder andere door de creools-nationalistische organisatie Wie Eegie Sanie, niet de Surinaamse cultuur te bevorderen doch de Nederlandse cultuur in Suriname. ( Culturele Kroniek, p. 13, inv.nr. 234. ) Als bestuurslid werd de Sticusa-vertegenwoordiger geconfronteerd met deze problematiek. Lichtveld: "De rol van de Nederlandse vertegenwoordiger van Sticusa leidde tot een weliswaar begrijpelijke, maar toch tot een ambivalente constructie. De vertegenwoordiger had geen rechtstreekse vinger in het CCS-bestuur, want men wilde dat de zelfwerkzaamheid steeds groter werd. Maar alles werd teruggespeeld via de Nederlandse vertegenwoordiger. Hij had zo te zeggen de sleutel van de brandkast in zijn zak, dus men moest wel rekening met hem houden." ( Groot geld tegen klein geld, door A. Helman en J. de Roo, Amsterdam 1988; p. 53. ) In 1958 werd de Raad van Culturele Samenwerking (RACUSA) ingesteld met het doel de activiteiten tussen organisaties en instellingen, die zich op cultureel gebied bewogen, te coördineren. ( Zie jaarverslag Sticusa over 1958, p. 7, inv.nr 123. ) De instelling van de raad moest er borg voor staan, dat het CCS meer dan in het verleden de zelfwerkzaamheid van de aangesloten organisaties bevorderde. Deze opzet mislukte. Onvrede over het functioneren van de RACUSA leidde in 1967 tot oprichting van een tegenstrever, de Surinaamse Culturele Federatie (SCF) en tot de opheffing van de RACUSA. De oprichting van de SCF betekende een verzwakking van de positie van het CCS. Voortaan had het CCS rekening te houden met een subsidiestroom, die via het SCF naar de daarbij aangesloten culturele organisaties liep. Daarmee kwam een eind aan de monopoliepositie, die het CCS vanaf 1948 innam. Ook in de Nederlandse Antillen moest de Sticusa het regelmatig ontgelden. In 1968 verscheen een Antilliaanse nota inzake Sticusa, opgesteld door belangrijke representanten van het Antilliaanse culturele leven: J.H. Beaujon, H. Dennert en M. Henriquez. De nota, die de geschiedenis zou ingaan als de Antilliaanse stinknota, verwoordde onomwonden kritiek op het Sticusa-beleid, dat volgens de samenstellers een te grote invloed had op de Antilliaanse cultuur. ( Zie notulen van de 65e en 66e vergadering van de raad van bestuur van de Sticusa, Antilliaanse nota inzake de Sticusa, vergaderstuk nr 501, Antilliaanse nota inzake Sticusa, inv.nr. 70. ) Zo riepen de geregelde werkbezoeken van Sticusa functionarissen, soms meerdere keren per jaar, weerstand op: "(...) door de genoemde werkbezoeken van de Sticusa functionaris(sen), geeft het Sticusa-bestuur de indruk nog niet de overtuiging te hebben dat de Antilliaan in staat zou zijn, met betrekking tot het culturele leven in de Antillen, zelf initiatieven te nemen en zelf het organiseren en uitvoeren der activiteiten ter hand te nemen. Dit zou aanleiding kunnen geven het Sticusa-bestuur een aanmatigende houding toe te schrijven, immers wie zou beter kunnen oordelen wat en hoe voor de Antilliaan gedaan moet worden dan de Antilliaan zelf (...)" ( Ibidem, Antilliaanse nota, p. 3. ) Arbeidsonlusten in 1969 op Curaçao veranderde niet alleen het politieke leven op de Antillen maar bracht ook het maatschappelijk-culturele leven in beweging. ( ARA-II, Kabinet Vice-Minister-President, rapport van mr drs I.Th.M. Snellen, het onafhankelijkheidsstreven van de Nederlandse Antillen (1969), inv.nr. 152. ) Het voorstel van het radicale statenlid Stanley Brown om de Sticusa te elimineren en een eigen cultuurbureau op, te richten stond niet op zichzelf. ( Amigoe di Curaçao van 13 januari 1970. ) Met de oprichting in 1976 van de Sociaal-Culturele Raad van de Nederlandse Antillen (SOCURNA) trad een nieuwe fase in ten aanzien van de relatie tussen de culturele centra en de Sticusa. Met recht zou de SOCURNA kunnen dienen als een gelijkwaardige counterpart van de Sticusa. De raad had tot doel het bevorderen van het sociaal-culturele leven in de Nederlandse Antillen en deed dat in nauwe samenwerking met de regering, de eilandsbesturen en de culturele centra. Tegenover de Sticusa trad de SOCURNA op als coördinator voor de sociaal-culturele belangen van de Antillen. ( Zie inv.nr. 312. ) In 1975 werd het werkterrein van de Sticusa aanzienlijk beperkt. Tijdens de voorbereidingen naar onafhankelijkheid van Suriname werd direct zichtbaar dat in het nieuwe Suriname geen plaats meer was voor de Sticusa. In het bilateraal overleg tussen de beide regeringen, in het voorjaar van 1975, drong de Surinaamse regering aan op reconstructie van de culturele betrekkingen en gaf de regering te kennen niet langer prijs te stellen op samenwerking met Sticusa. ( ARA-II, Kabinet Vice-Minister President (vanaf 1972 het Kabinet voor Surinaamse en Antilliaanse Zaken), inventaris 2.10.41, inv.nr 109: brief van de Minister voor Surinaamse en Nederlands-Antilliaanse Zaken aan de Sticusa van 17-6-1975. ) Bij de opening van de 15e zitting van de Adviesraad liet de Surinaamse Minister van Onderwijs en Volksontwikkeling, Venetiaan, zich ontvallen dat "de Sticusa terecht of ten onrechte een koloniaal en kolonialistisch stigma draagt". ( Zie inv.nr 263. ) Het wegvallen van Suriname maakte statutenwijziging noodzakelijk. Op 13 mei 1976 werden de statuten aangepast aan de nieuwe situatie en werd de naam van de stichting gewijzigd in Stichting voor Culturele Samenwerking (Sticusa). In Nederland werden de culturele activiteiten, die vanaf 1948 door de Sticusa werden georganiseerd, voortgezet. In de jaren '60 vond periodiek overleg plaats tussen de Kabinetten van de Vice Minister-President en de Gevolmachtigde Ministers van Suriname en de Nederlandse Antillen, het Koninklijk Instituut voor de Tropen en de Sticusa om een zo groot mogelijke coördinatie te bewerkstelligen. Aan voorlichting op scholen over Suriname en de Nederlandse Antillen werd ruimschoots aandacht besteed. In samenwerking met het Koninklijk Instituut voor de Tropen werd in 1960 uitvoering gegeven aan het Plan Wagner, gebaseerd op samenstelling van leskoffers met documentatiemateriaal voor diverse schooltypen. ( Het Plan Wagner was opgesteld door F.A. Wagner, hoofd van het bureau onderwijszaken en voordrachten van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT), zie inv.nrs. 466-469. ) Zoals haar voorgangster werd ook de tweede Sticusa zowel in het parlement als in de vaderlandse en overzeese pers soms onaangenaam getroffen door felle kritiek op haar beleid. In feite richtte zich de kritiek op één punt, dat zich van het begin (1948) af had voorgedaan en zich onverzwakt handhaafde: de bevordering van culturele samenwerking en culturele uitwisseling strookte niet met de feitelijke uitwerking hiervan. Een belangrijk deel van de subsidiegelden van de Sticusa werd aangewend ten behoeve van financiële steunverlening aan de culturele centra. ( Discussienota subsidiëring culturele centra, 1973. De subsidie van de Sticusa aan het Cultureel Centrum Suriname en het Cultureel Centrum Curaçao bedroeg in 1971, 1972 en 1973 ruim 90% van het totaal aan ontvangen subsidie, de rest ontvingen deze centra van hun eigen regeringen, zie inv.nr 260. ) De Sticusa was zich hiervan bewust. Uit de diverse beleidsnota's blijkt hoezeer de Sticusa bereid was haar beleid en positie kritisch te evalueren, en ook worstelde met een vrijwel onoplosbaar dilemma: de ontwikkelingen in de West afwachten en dus de kritiek op haar beleid onbeantwoord laten òf een vernieuwend beleid stimuleren en eveneens het verwijt van geestelijk imperialisme over zich af te roepen. Binnen het bestuur passeerden tal van mogelijkheden de revue: van bevriezing van subsidies tot het verzelfstandigen van het culturele beleid van Suriname en de Antillen door toewijzing van middelen aan de betrokken landen. De Sticusa-vertegenwoordiger in Suriname zag in dat laatste een groot gevaar. In een reactie op de beoogde beleidsombuiging van de Sticusa ten aanzien van Suriname stelde Van Petten: "(...) Wie geen vreemdeling in Jeruzalem is kan bevroeden dat een behoorlijk deel van dat bedrag zal worden besteed niet zozeer om aan culturele behoeften te voldoen doch om politieke aspiraties te bevredigen." ( Vertrouwelijke brief van mr J. van Petten, vertegenwoordiger van Sticusa in Suriname aan drs M.D. Thijs, directeur van de Sticusa Amsterdam, dd. 3 januari 1972, inv.nr 126. ) Zelf voorzag hij problemen voor zijn positie als het Sticusa-beleid onder invloed van de Surinaamse politiek zou komen te staan: "(...) Ik ben ervan overtuigd dat de vertegenwoordiger hier bij het afremmen en het geven van advies een nuttige functie heeft te vervullen, maar ik ben bang, dat hij hierdoor ongewild betrokken kan worden in de kleine politiek, hetgeen bepaald niet gewenst is voor zijn positie als Directeur van het Kabinet van de Gouverneur." ( Ibidem, brief van 21 augustus 1972. ) Ook intern stond de Sticusa bloot aan kritiek. In 1970 en 1971 werd de Sticusa geplaagd door interne conflicten, cumulerend in de zaak Agnes Herpers, adjunct-secretaris, die zich openlijk in de vaderlandse pers beklaagde over het beleid van de Sticusa. ( Zie inv.nr 229. ) Tenslotte mag niet onvermeld blijven dat de Sticusa, behalve haar eigenlijke activiteiten, belast was met de administratieve ondersteuning en deels met de uitvoering van projecten van de in 1961 opgerichte Adviesraad voor de Culturele Samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk. In de volgende paragraaf wordt de Adviesraad besproken in samenhang met de ontwikkelingen op cultureel gebied en zijn relatie tot de Sticusa.
3.4 Lijst van bestuursleden en directie STICUSA 1956-1988
Toelichting: deze lijst is samengesteld op basis van gegevens uit de Sticusa-jaarverslagen. Hierdoor kunnen zich kleine verschillen voordoen ten aanzien van het jaar van toetreding en uittreding van bestuursleden.
  • mr H.J. Reinink ( Vertegenwoordiger van de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. ), voorzitter 1956-1971
  • drs H.A. Korthals, voorzitter 1971-1973
  • mr H.L. de Vries, voorzitter 1973-1976
  • mr P.J. Verdam, voorzitter 1976-1988
  • mr J. Klaasesz, ondervoorzitter 1956-1967
  • prof mr W.F. de Gaay Fortman, plv.voorzitter 1967-1973
  • mr P.J. Verdam, vice-voorzitter 1973-1976
  • dr J.Ph. de Palm, vice-voorzitter 1976-1988
  • mr H.L. de Vries, vice-voorzitter 1976-1979
  • mr P. Arlman 1979-1982
  • mr A.M.I.H. Baeten 1965-1967
  • mr H.L. Braam 1971-1972
  • R.A. Capriles Martina ( Vertegenwoordiger van het Kabinet van de gevolmachtigde minister van de Nederlandse Antillen. )1984-1988
  • L.H. Daal 1975-1984
  • mr N. Debrot 1956-1962
  • H. Dennert 1962-1971
  • mr G. Ebbeling 1974-1977
  • drs J.P. Elzerman 1970-1978
  • prof dr E.T.M. Eykemans 1961-1963
  • mr G.W. baron van der Feltz ( Vertegenwoordiger met adviserende stem van de minister van Financiën. )1956-1958
  • A. Fortanier-de Wit 1956-1972
  • prof mr W.F. de Gaay Fortman 1956-1973
  • drs G.M. Guda 1971-1972
  • J.A. Hermelijn 1973-1974
  • prof dr H. Hoetink 1977-1988
  • drs G.A. Hofenk ( Vertegenwoordiger van het Ministerie van Financiën, directie Buitenlandse Financiële Betrekkingen. )1987
  • drs B.J.E.M. de Hoog ( Vertegenwoordiger van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, afdeling Buitenlandse Betrekkingen. )1970-1983
  • prof dr L.H. Janssen 1965-1966
  • drs A.M. Janssens 1973-1979
  • drs G.S. de Jong 1985-1987
  • drs A. Jonkers ( Vertegenwoordiger van het Ministerie van Overzeese Rijksdelen, later Zaken Overzee, nadien van het Kabinet van de Vice-Minister-President. )1956-1970
  • drs J.R.M. Jooren ( Vertegenwoordiger van het Ministerie van Algemene Zaken, Rijksvoorlichtingsdienst. )1988
  • V.M. Kafiluddi-Sniphout 1972-1975
  • A.M.P. Kelly 1986-1987
  • drs H.A. Korthals ( Voordien voorzitter. )1973-1976
  • dr G.J. Lammers ( Vertegenwoordiger van de minister van Algemene Zaken. )1956-1968
  • prof dr R.A.J. van Lier 1956-1976
  • drs Ch.W. Ligtvoet ( Vertegenwoordiger namens de centrale directie Internationale Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs en wetenschappen. )1983-1988
  • B.T. Lopez 1974-1975
  • drs G.F. Lörtzer ( Vertegenwoordiger van het Ministerie van Algemene Zaken, Rijksvoorlichtingsdienst. )1983-1987
  • dr A.F. Marks 1978-1988
  • jhr mr L.M. Michiels van Kessenich 1973-1974
  • drs H. Moerman 1978-1984
  • J. Nierstrasz 1974-1979
  • J.A. Oduber ( Vertegenwoordiger van het Kabinet van de gevolmachtigde minister van Aruba. )1987-1988
  • mr L.B. van Ommen 1970-1974
  • 1977-1982
  • mgr mr F.J.C.M. Op de Coul 1956-1961
  • drs F.A. Palm ( Vertegenwoordiger van het Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken. )1984-1988
  • dr J.Ph. de Palm ( Benoemd tot vice-voorzitter. )1970-1976
  • mr H. Pos 1966-1978
  • mr J.M. Ravesloot 1956-1977
  • W.M. Renes 1979-1988
  • prof dr L.J. Rogier 1956-1961
  • H. de Ru 1968-1983
  • S. Sakko ( Vertegenwoordiger van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, afdeling Internationale Betrekkingen. )1982-1988
  • drs J. Schuijer ( Vertegenwoordiger van het Ministerie van Financiën, directie Buitenlandse Financiële Betrekkingen. )1988
  • ir J.H. de Sola 1983-1986
  • dr L.W. Statius van Eps 1976-1988
  • P.H. Stroeven ( Vertegenwoordiger met adviserende stem van het Ministerie van Financiën. )1965-1970
  • B.J. Verhoeven 1958-1965
  • drs A.R. Vermeer 1986-1988
  • prof dr E. de Vries 1956-1965
  • E.K. de Vries 1972-1982
  • mr H.L. de Vries ( Benoemd tot voorzitter. )1967-1973
  • drs J.H.P. de Vries 1982-1985
  • H.M. Waszink 1966-1970
  • mr Ch.F.H. Welter ( Vertegenwoordiger met adviserende stem van het Ministerie van Financiën. )1958-1965
  • mr dr S.E. Werners 1970-1971
  • mr J.J. Westenbrink 1970-1973
  • drs L.J. Westermann-van der Steen 1978-1988
  • drs W.M. Zuidwijk 1979-1988
  • drs M.D. Thijs, secretaris/directeur ( In 1971 kreeg de secretaris de titel van directeur. )1956-1986
  • drs H.P.J. van Bueren, directeur 1986-1988
  • drs W. Gordijn, adjunct-secretaris 1956-1971
  • drs H.P.J. van Bueren, adjunct-secretaris 1961-1986
  • mr A.H. Herpers, adjunct-secretaris 1968-1970
  • dr C. Nagtegaal 1956-1961
  • mr W.A. Renardel de Lavalette 1961-1968
  • mr J. van Petten 1968-1975
3.5 Organisatieschema Sticusa, ca. 1971
Embedded Image
4. De Adviesraad voor Culturele Samenwerking, 1961-1986
4.1 Instelling en werkwijze
Het initiatief tot instelling van de Adviesraad kwam van Surinaamse en Antilliaanse zijde. Beide regeringen meenden dat in hun landen het culturele beleid al te zeer werd bepaald door het Sticusa-bestuur in Nederland, zonder dat hun regeringen daarin voldoende werden gekend. Het initiatief van de Surinaamse en Antilliaanse regeringen is des te opmerkelijker tegen de achtergrond van de uitlatingen van Van Lier in 1964, waarin deze zich beklaagt over de geringe belangstelling bij de overzeese regeringen. ( ARA-II, Kabinet Vice-Minister-President (inventaris 2.10.41), het culturele beleid van de Sticusa, nota van R.A.J. van Lier, p. 2 : "(...) Wat de regeringen overzee betreft (...) noch de regeringen noch de volksvertegenwoordigingen hebben zich duidelijk zichtbaar voor het werk van de Sticusa en de centra geïnteresseerd. Ondanks herhaalde pogingen is er, behalve incidenteel voor enkele verrichtingen nooit financiële steun aan het werk van de centra gegeven.", inv.nr 1079. ) Overigens was de gedachte over oprichting van een koninkrijksorgaan niet nieuw. Voor- en tegenstanders van de Sticusa hadden in het verleden al eens het idee geopperd om de Sticusa te vervangen door een gemeenschappelijk orgaan. Tot een concrete uitwerking van plannen kwam het echter niet. Op 15 januari 1961 werd de Adviesraad voor Culturele Samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk ingesteld bij Koninklijk Besluit van 17 januari 1961 nr 12. De raad was samengesteld uit een voorzitter en negen leden. De voorzitter van de raad was de minister belast met de zorg voor culturele zaken van het land waar de raad bijeenkwam. Voor de eerste keer fungeerde de Nederlandse minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen als voorzitter.De taak van de raad, zoals omschreven in het koninklijk besluit, hield feitelijk niet meer in dan een vrij algemene intentieverklaring: de Regeringen van Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen gezamenlijk van advies te dienen omtrent de culturele samenwerking tussen deze landen. In de toelichting op het instellingsbesluit schreef de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen het besluit summier te willen houden "(...) opdat zoveel mogelijk aan de ontwikkeling zij overgelaten". De raad kreeg voldoende bewegingsvrijheid om zelf bepalingen vast te stellen betreffende de besluitvorming en de wijze van adviseren. De taak van de raad werd concreter uitgewerkt in een nota van de raad inzake de grondslagen en doelstellingen van de culturele samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk. ( Zie Kort verslag van de vergadering van de werkgroep uit de Adviesraad, inv. nr. ) Tijdens de eerste zitting van de raad in februari 1961 werd het werkterrein vastgesteld. De aanbevelingen (adviezen) gericht aan de regeringen gezamenlijk, hetzij op verzoek van de regeringen, hetzij uit eigener beweging hadden betrekking op:
  • ondersteuning, uitbouw en versterking van de culturele en sociaal-culturele infrastructuur binnen het kader van de ontwikkelingssamenwerking;
  • de samenwerking op het gebied van onderwijs, wetenschappen, de kunsten, het sociaal-cultureel werk waaronder de sport;
  • het verlenen van beurzen, subsidies;
  • het versterken van internationale culturele betrekkingen
In 1964 werd de samenstelling van de Adviesraad, bij algemene maatregel van rijksbestuur, gewijzigd. Tot dan toe was het gebruikelijk dat de verantwoordelijke minister optrad als voorzitter van de raad (art. 3 van instellingsbesluit). In het gewijzigde besluit werd artikel 3 geschrapt teneinde een vermenging van verantwoordelijkheden te vermijden. Niet langer trad de minister op als voorzitter van de raad, maar één van de leden van de raad van het land waar de raad samenkwam. ( Nota van toelichting bij het KB van 20 januari 1964 tot wijziging van de algemene maatregel van rijksbestuur houdende instelling van een Adviesraad voor de Culturele Samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk. )
Overeenkomstig artikel 5 van het Koninklijk Besluit van 12 januari 1961 werd op de eerste zitting van de raad op 2 februari 1961 in Den Haag het reglement van orde opgesteld. De belangrijkste punten hieruit waren samengevat: ( Het reglement van orde werd meermaals op punten gewijzigd in de zesde zitting (1966) en in de zestiende zitting (1977), zie inv.nr. )
  • De raad brengt zijn adviezen schriftelijk aan de drie regeringen uit;
  • Alleen door de drie regeringen of door de leden van de raad naar voren gebrachte onderwerpen worden op de agenda geplaatst;
  • Voorafgaande aan een zitting werd de ontwerp-agenda vastgesteld door de Werkgroep uit de Adviesraad, later het Voorzittersoverleg. Meestal lag er een termijn van drie maanden tussen deze bijeenkomst en de plenaire raadszitting;
  • De raad kan de regeringen van de drie landen desgevraagd of uit eigen beweging van advies dienen. De raad kan niet-leden uitnodigen in zijn vergaderingen om over bepaalde onderwerpen te adviseren.
  • Aanbevolen projecten worden na definitieve aanvaarding van de betrokken regeringen van de agenda van de raad afgevoerd, doch in het rapport van gemaakte vorderingen (kwartaalrapporten) worden de projecten gevolgd totdat zij zijn voltooid.
In Nederland werden de aanbevelingen van de raad in een ambtelijk voortraject tussen vertegenwoordigers van de betrokken ministeries (Kabinet Vice-Minister-President, de Ministeries van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk) besproken en werd een gezamenlijk standpunt geformuleerd ter bespreking in de Ministerraad. De projecten, die in beginsel werden aanvaard, behoefden de definitieve goedkeuring van de Vice-Minister-President, die vervolgens namens zijn ambtsgenoten de Adviesraad in kennis stelde van het regeringsstandpunt.
Zie de schematische voorstelling van de procedure culturele projecten:
Embedded Image
De uitvoering werd gecoördineerd door de Sticusa. De financiële middelen werden meestal in de vorm van speciale doelsubsidies verstrekt. Deze extra financiële armslag voor de Sticusa was aan voorwaarden gebonden. Alvorens tot uitvoering van de plannen over te gaan werden door het Kabinet van de Vice-Minister-President voorwaarden gesteld, waaronder het inschakelen van Nederlandse deskundigen. Voor restauratie-projecten werd veelal een beroep gedaan op Rijksdienst voor de Monumentenzorg en in andere gevallen de Rijksgebouwendienst of de Rijkscommissie van Advies voor de bouw van Schouwburgen en Concertzalen. De kosten die de Adviesraad maakte werden door Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen opgebracht naar draagkracht in een verhouding van 2:1:1. Het financiële beheer van de Adviesraad was toevertrouwd aan de Sticusa en werd gecontroleerd door de Algemene Rekenkamer.
Met de instelling van de Adviesraad was de culturele samenwerking en dus ook het Sticusa-beleid onderworpen aan de politieke controle van de drie regeringen. Het naast elkaar bestaan van de Sticusa en de Adviesraad bleek in de praktijk goed te werken. Niet alleen werd het secretariaat van de Adviesraad toevertrouwd aan de Sticusa, maar bovendien betoonde de Sticusa zich een loyale uitvoerder van projecten van de Adviesraad en brak de Adviesraad op zijn beurt meermaals een lans voor de Sticusa. ( In 1974 werd de Sticusa op eigen verzoek ontheven van de taak als uitvoerend agent voor door de raad aanbevolen bouwwerken. ) Het is dan ook niet verwonderlijk dat het Sticusa-beleid frequent op de agenda van de Adviesraad prijkte.
4.2 Aanbevelingen van de Adviesraad
In de eerste jaren van haar bestaan bestonden de werkzaamheden van de Adviesraad uit: voortzetting en intensivering van het vijfjarenplan van de Sticusa, dat in 1959 op verzoek van de toenmalige minister van Zaken Overzee was opgesteld en bezinning op de betekenis van de culturele samenwerking tussen de drie betrokken landen vanuit de invalshoek van elk der drie landen. De aanbevelingen van de raad en de daaruit voortvloeiende projecten voorzagen in uitbreiding van de materiële voorzieningen, die noodzakelijk waren voor uitbreiding van de culturele infra-structuur in Suriname en op de Nederlandse Antillen en voor een verdere ontplooiing van het culturele leven. De meest in het oog springende projecten waren de zogenaamde investerings- en restauratieprojecten en projecten inzake technische bijstand. De investeringsprojecten hadden betrekking op restauratie van monumenten en uitbreiding van voor culturele doeleinden bestemde gebouwen (buurtcentra en culturele centra). Projecten inzake technische bijstand hadden veelal betrekking op ondersteuning van onderwijsactiviteiten en uitzendingen van deskundigen. De financiering van deze projecten werd mogelijk gemaakt door een financiële injectie van de Nederlandse overheid. In 1966 werd een post Extra bijdragen voor uitvoering van Culturele Projecten op de rijksbegroting opgenomen om het meerjarenplan voor nieuwbouw, uitbreiding en restauratie van voor culturele doeleinden bestemde gebouwen en monumenten te verzekeren. ( Zie jaarverslag 1972, p. 25, inv.nr 3. De raad vroeg zich af, waarom deze post extra bijdrage heette; culturele projecten zijn evenzeer van belang als andere. In een brief namens de Nederlandse regering en naar aanleiding van de aanbevelingen van de 11e zitting van de Adviesraad schreef de Vice-Minister-President dat het woord extra voortaan achterwege kon blijven. ) In het jubileumboek 25 jaar Adviesraad is een opgave opgenomen van van door de Adviesraad aanbevolen projecten. ( Zie inv.nr 925. ) Met de uitvoering van de projecten was een aantal jaren gemoeid; tien tot vijftien jaar voor één project vormde geen uitzondering. In 1969 kwam de Adviesraad voor de eerste keer in aanvaring met de Nederlandse regering. Aanleiding vormde een verschil van inzicht over de taak en functie van de raad. In datzelfde jaar werd een post op de rijksbegroting opgenomen voor de uitvoering van projecten van sociale- en educatieve aard. ( Deze post Financiële hulp ten behoeve van projecten van sociale en educatieve aard werd in 1969 voor het eerst opgevoerd op de begroting van het Kabinet van de Vice-Minister-President en bedroeg toen drie miljoen gulden ) Met het scheppen van deze extra middelen kwam een wending in het afhandelen van projecten. Immers er werd onderscheid gemaakt tussen zuiver culturele projecten en projecten van sociale en educatieve aard. De eerste groep zou het eigenlijke werkterrein van de raad vormen. De tweede groep was het werkterrein van de Vertegenwoordiger van Nederland voor ontwikkelingshulp aan de Nederlandse Antillen ten behoeve van projecten van sociale en educatieve aard. Goedkeuring van deze projecten door de regering was in principe gebonden aan de voorwaarde van een eigen inbreng van 25 % van de investeringskosten. Wat betreft de verhouding van de Vertegenwoordiger en de raad: de Vertegenwoordiger behoorde tot het uitvoerende apparaat van de regering en had dus formeel niets te maken met de adviserende taak van de raad. Het onderscheid, dat de Nederlandse overheid maakte tussen de begrippen sociaal en zuiver cultureel werd door de Adviesraad niet gedeeld. Voor de raad was dit voldoende aanleiding om zich te bezinnen over haar plaats en werkwijze in het algemeen en over het begrip cultuur in het bijzonder. Voor de raad waren de begrippen cultuur en sociaal complementair: (...) immers ook de nieuwvormingen in de cultuur zijn zonder de dimensie van sociale participatie ondenkbaar; het sociaal functioneren is zonder de dimensie van de vormen en de inhoud van cultuur steriel. ( Zie jaarverslag van de Adviesraad, 1971, p. 23 e.v. Zie ook 11e zitting van de Adviesraad (1971), agendapunt 25: discussiestuk over Werkterrein van de Raad, 25% inbreng en exploitatiekosten. Was de instelling van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk niet het beste bewijs dat de begrippen cultuur en sociaal samengaan? ) In aansluiting hierop suggereerde de raad tijdens de dertiende zitting (1973) om bij alle culturele, sociaal-culturele en educatieve projecten advisering door de raad verplicht te stellen. Het standpunt van de Nederlandse regering was zowel diplomatiek als ontwijkend: de regering erkende weliswaar de grote voordelen van de bovenvermelde suggestie, maar verbond hieraan de totstandkoming van een meerjarig ontwikkelingsplan op sociaal, educatief en cultureel gebied. ( Jaarverslag Adviesraad 1974, p. 40-41, inv.nr 891. ) Embedded Image
4.3 Lijst van leden, 1961-1986
  • mr J.M.L.Th. Cals, minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
  • voorzitter 1961, lid 1964-1965
  • mr H. Drop, secretaris Onderwijsraad
  • lid 1973-1975
  • dr H.H. Frese, lector aan de Rijksuniversiteit in Leiden
  • lid 1967-1974
  • prof mr W.F. de Gaay Fortman, hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam
  • voorzitter, 1967, 1970, lid 1961-1973
  • drs B.J.E.M. de Hoog, raadsadviseur voor internationale zaken van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen
  • lid 1967-1973
  • mr L.B. van Ommen, hoofd van de Directie Sociaal-Cultureel Werk van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk
  • lid 1967-1981
  • mr H.J. Reinink, directeur-generaal voor de Kunsten en voor de Buitenlandse Culturele Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen; voorzitter van de Nederlandse Stichting voor Culturele Samenwerking met Suriname en de Nederlandse Antillen
  • lid 1961-1967, voorzitter 1964
  • mr C.E. Schelfhout, directeur van het Rooms-Katholiek Bureau voor Onderwijs en Opvoeding in Den Haag
  • lid 1961-1964, 1965-1967
  • mr P.J. Verdam, Commissaris van de Koningin in de provincie Utrecht
  • lid 1976-1985
  • dr G.H. Veringa, lid van de Raad van State
  • lid 1973-1985
  • voorzitter 1973, 1978, 1981, 1983, 1985
  • drs A.R. Vermeer, lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal
  • lid 1982-1985
  • ir F. Breeveld, voorzitter van het Cultureel Centrum Suriname in Paramaribo
  • lid 1967-1970
  • voorzitter 1969
  • A.A.R. Cameron, minister van Onderwijs en Volksontwikkeling
  • voorzitter 1963
  • dr W.R.W. Donner, docent aan de Universiteit van Suriname in Paramaribo
  • lid 1968-1970
  • drs Ch.H. Eersel, kanselier van de Universiteit van Suriname in Paramaribo
  • lid 1970-1973
  • H. Koning, verkoopleider Bruynzeel Suriname
  • lid 1970-1973
  • dr L.A.M. Lichtveld, buitengewoon gezant en gevolmachtigd minister
  • lid 1961-1967, voorzitter 1966
  • drs H.F. van der Meer, andragoog
  • lid 1973-1975
  • A.J. Morpurgo, minister van Onderwijs en Volksontwikkeling
  • voorzitter 1962
  • mr H. Pos, procureur-generaal bij het Hof van Justitie in Paramaribo
  • lid 1961-1964
  • mr dr A.J.A. Quintus Bosz, districtscommissaris in Paramaribo
  • lid 1961-1968
  • S.S. Radhakishun, directeur Radio-omroep Radika in Paramaribo
  • lid 1964-1967
  • mr L.F. Ramdat Misier, lid van het Hof van Justitie in Paramaribo
  • lid 1967-1975, voorzitter 1972, 1975
  • T. Sowirono, arts in Paramaribo
  • lid 1973-1975
  • J.H. Beaujon, voorzitter Cultureel Centrum Aruba in Oranjestad
  • lid 1964-1975, voorzitter 1965, 1968, 1971, 1974
  • L.H. Daal, hoofd van de Afdeling Culturele Zaken van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van de Nederlandse Antillen in Den Haag
  • lid 1976-1981
  • mr I.C. Debrot, minister van Cultuur en Opvoeding
  • lid 1961, voorzitter 1961
  • mr N. Debrot, directeur van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van de Nederlandse Antillen in Den Haag
  • lid 1961-1962
  • H. Dennert, chef Voorlichting van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van de Nederlandse Antillen in Den Haag
  • lid 1962-1970
  • M.F. Eustatia, directrice van de Universiteitsbibliotheek in Willemstad, Curaçao
  • lid, 1982-1985
  • M.C. Henriquez-Alvarez Correa, voorzitter van de Raad voor Culturele Zaken van de Nederlandse Antillen, Curaçao
  • lid 1961-1970
  • dr J.Ph. de Palm, directeur van het Centraal Bureau Toezicht Curaçaose Bursalen in Den Haag
  • lid 1970-1975
  • E.L. Petronia, bouwkundig coördinator Bouwmaatschappij Nabeco in Oranjestad, Aruba
  • lid 1976-1979
  • E.O. Petronia, minister van Verkeer en Vervoer en van Cultuur en Opvoeding
  • lid 1961-1964
  • dr R.A. Römer, directeur van het Bureau voor Cultuur en Opvoeding in Willemstad, Curaçao
  • voorzitter 1977, 1979, 1980, 1982
  • A.R. Salsbach, plv. voorzitter van het Overlegorgaan Kulturele Samenwerking Nederlandse Antillen in Willemstad
  • lid 1984-1985
  • F.B. Tromp, voorzitter van het Cultureel Centrum Aruba in Oranjestad
  • lid 1979-1985, voorzitter 1984
  • drs M.D. Thijs, directeur van de Sticusa in Amsterdam
  • secretaris 1961-1986
5. Nieuwe vormen en instrumenten van samenwerking
Van het begin in 1961 tot 1970 hadden de projecten die door de Adviesraad werden aanbevolen veelal het karakter van op korte termijn gebaseerde wensenlijsten. De raad fungeerde als een ad hoc pleitbezorger van de totstandkoming van bepaalde projecten. Hierdoor kwam de verantwoording van de Surinaamse en Antilliaanse regeringen voor een eigen sociaal-cultureel beleid onvoldoende tot z'n recht. Vanaf 1970 ondergingen de ideeën ten aanzien van de ontwikkelingshulp aan Suriname en de Nederlandse Antillen een belangrijke verandering. De realisering van culturele projecten was tot dan toe maar al te afhankelijk van Nederlandse fondsen. Tijdens zijn tiende zitting meende de raad dan ook dat er meer financiële steun moest komen van de Surinaamse en Antilliaanse regering om de zorg voor hun eigen culturele ontwikkeling te waarborgen. Dit gold niet alleen ten aanzien van de Adviesraadprojecten maar ook ten aanzien van de materiële bijstand, die de Sticusa vanuit Nederland beschikbaar stelde ten behoeve van de overzeese culturele centra. In 1973 gaf de raad te kennen dat zij, behalve het adviseren omtrent culturele en sociaal-educatieve projecten, behoefte had aan een algemene programmatische planning, dat ingepast kon worden in de totaliteit van de ontwikkelingsplanning voor Suriname en de Nederlandse Antillen. ( Jaarverslag Adviesraad 1973, p. 20, inv.nr 891. ) Toch bleef advisering over concrete projecten in hoofdzaak het beleid van de raad uitmaken. Een eerste aanzet om te komen tot een systematische planning kwam, zoals hierna blijkt, van de overheid. De onafhankelijkheid van Suriname in 1975 schiep een geheel nieuwe situatie. In 1976 vond als gevolg hiervan géén zitting plaats van de raad. ( Door de onafhankelijkheid van Suriname werd het instellingsbesluit van de Adviesraad van 1961 gewijzigd bij Koninklijk Besluit van 5 oktober 1976, Stb. 505 ) Het wegvallen van Suriname maakte een bezinning op de toekomstige positie van de raad in de samenwerking tussen Nederland en de Nederlandse Antillen wenselijk. De veranderende ideeën en opvattingen over samenwerking en ontwikkelingshulp die zoals vermeld vanaf 1970 opgang maakten, werden in de navolgende jaren inzet van het overheidsbeleid. ( Het standpunt van de Nederlandse overheid werd mede bepaald door het in 1978 verschenen rapport Advies Nederlandse Antillen van de Nationale Adviesraad voor Ontwikkelingssamenwerking. In het rapport werd geadviseerd om het financieringsprogramma voor de Antillen op zo kort mogelijke termijn in overeenstemming te brengen met de regeling zoals die voor andere ontwikkelingslanden geldt. ) Daarbij speelde op de achtergrond de gedachte aan de toekomstige onafhankelijkheid van de Nederlandse Antillen een grote rol. In 1976 werd een Gemengde Commissie van Deskundigen ingesteld. ( Ingesteld bij Koninklijk Besluit van 26 november 1976. ) De commissie was belast met het opstellen van een raamwerk voor de ontwikkeling op lange termijn van de Nederlandse Antillen. In de nota van toelichting bij het instellingsbesluit werden drie doelstellingen onderscheiden: vergroting van de economische weerbaarheid, uitbreiding van de permanente werkgelegenheid en de verbetering van de levensomstandigheden. Dat laatste, verbetering van de levensomstandigheden, hield tevens in dat naast het economisch welzijn ook het sociale en culturele welzijn de aandacht had van de commissie. In de zestiende zitting van de Adviesraad stond dan ook de vraag centraal hoe de Adviesraad zich moest verhouden tot de Gemengde Commissie van Deskundigen. ( Zie 16e zitting Adviesraad (1977), agendapunt 6, taak en positie van de raad: uitgangspunten voor discussie; inv.nr 1013. ) De integrale ontwikkelingsplanning, die moest leiden tot een grotere zelfwerkzaamheid en zelfstandigheid van de Nederlandse Antillen werd weliswaar door de raad onderstreept, maar de raad zag hierin ook een gevaar. Het was niet denkbeeldig dat financiering van sociaal-economische projecten ten koste ging van de initiatieven op cultureel gebied. In een ontwikkelingsland pleegt de harde sector immers prioriteit te krijgen. De raad zag voor zichzelf de taak om te voorkomen dat de zo kwetsbare culturele sector zou worden overwoekerd door de economische sector. In 1979 verscheen het eindrapport van de Gemengde Commissie van Deskundigen. Het rapport werd inzet bij de besprekingen tussen de Nederlandse en Antilliaanse regeringen en maakte de weg vrij voor een drastische beleidsombuiging ten aanzien van de ontwikkelingssamenwerking tussen Nederland en de Nederlandse Antillen. Uitgaande van het beginsel dat ontwikkelingssamenwerking tot doel dient te hebben zich zelf overbodig te maken zodat ze een aflopend karakter heeft, werd voor de toekomst afgesproken dat de Nederlandse hulp moest dienen als ondersteuning van en aanvulling op het Nederlands-Antilliaanse beleid. Met andere woorden de eigen inspanning van de Antillen werd bepalend voor de mate waarin door Nederland financiële werd geboden. Hierop aansluitend liet Van der Stee, minister voor Nederlands-Antilliaanse Zaken, de Tweede Kamer weten dat de tijd rijp was om de verantwoordelijkheid voor het bepalen van de verdere ontwikkeling op cultureel terrein te verleggen naar de Antillen. De uitspraken van de minister hadden ingrijpende gevolgen voor de wijze waarop samenwerking tussen de Rijksdelen tot dusver was verlopen en in de toekomst zou gaan verlopen. Een herziening van de positie en taak van de Sticusa en van de Adviesraad, of anders, een gehele of een gedeeltelijke afbouw leek onvermijdelijk. ( Evaluatienota ontwikkelingshulp aan de Nederlandse Antillen, nota van de minister voor Nederlands-Antilliaanse Zaken van 18 december 1979, inv.nr 264. ) De raad en de Sticusa werden hierdoor in het defensief gedrongen. In een brief aan de raad merkte de bewindsman op dat de door de raad bestreken sectoren voortaan een volledig Antilliaanse verantwoordelijkheid diende te De al te grote voortvarendheid van de minister schoot de raad in het verkeerde keelgat. Immers, een ingrijpende wijziging van de status of van de functie van de raad, als orgaan van het Koninkrijk, zou een beslissing behoeven van de Rijksministerraad. Het niet volgen van zijn. ( Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, archief van het Kabinet van de Vice-Minister-President, vanaf 1972 Kabinet voor Surinaamse en Nederlands-Antilliaanse Zaken (1937) 1959-1975 (1981): brief van de Minister voor Nederlands-Antilliaanse Zaken van 7 december 1979 aan de Adviesraad. ) de formeel geëigende gedragslijn van de minister, aldus de reactie van de raad, zou de indruk kunnen wekken dat door de minister te weinig waarde wordt gehecht aan het belang van de culturele ontwikkeling. ( Standpunten met betrekking tot de toekomstige samenwerking op cultureel gebied, nota van de raad in reactie op de brief van de minister voor Nederlands-Antilliaanse Zaken, jaarverslag van de Adviesraad (1980), p. 16 e.v., inv.nr 892. Zie tevens agendapunt 13 en de aanbevelingen van de 19e zitting, inv.nrs 1030 en 1032. ) De pennestrijd werd weliswaar in het voordeel van de raad beslist maar het betekende geenszins een uitstel van de beleidsombuiging, die de Nederlandse regering voor ogen stond. De Antilliaanse regering onderstreepte het Nederlandse standpunt, zij het met een aantal duidelijke accentverschillen.
6. Opheffing van de Adviesraad en de Sticusa
De periode die volgde kan worden aangemerkt als overgangsfase. Bestaande structuren werden afgebouwd en nieuwe vormen van samenwerking werden voorbereid. De raad wierp zich op als pleitbezorger voor een behoedzame en gefaseerde afbouw van bestaande structuren. Afbouw van financiële en materiële bijstand mocht slechts dan plaatsvinden, aldus de raad, voor zover garanties bestonden dat de verminderde inspanning door de Antillen zelf in evenwicht kon worden gebracht. In dit verband valt op dat de raad, in weerwil van de toenemende kritiek op de Sticusa in Nederland, meermaals een lans voor het behoud van de Sticusa: ook na de afbouwperiode zou de aanwezige deskundigheid van de Sticusa kunnen worden benut als uitvoerend orgaan van Nederlandse zijde. ( Zie jaarverslag Adviesraad 1980, p. 20, inv.nr 892. ) In 1981 verscheen de Nota Kultuurbeleid en de onderwijsnota Ensananza pa un i tur van de Antilliaanse regering, waarin zij haar toekomstvisie ten aanzien van de culturele ontwikkeling en het onderwijsbeleid van de Nederlandse Antillen weergaf. Deze initiatieven van de Antilliaanse regering ## In 1984 werd tussen de regeringen van Nederland en de Nederlandse Antillen overeenstemming bereikt over een plan, opgesteld door prof dr H. Hoetink in opdracht van de minister voor Nederlands-Antilliaanse Zaken, om de middelen voor culturele samenwerking uit de begroting van het Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse Zaken, die tot dan toe via de Sticusa liepen, direct over te hevelen aan de Antilliaanse en Arubaanse overheid. ( Beschikking van de Minister voor Nederlands-Antilliaanse Zaken van 28 maart 1984, Kabinet, nr. 6720, inzake de uitzending van prof.dr. H. Hoetink teneinde op basis van een inventarisatie van mogelijkheden voorstellen te doen voor de fasering van de overdracht van middelen die thans nog via Sticusa lopen aan de Antilliaanse eilandsbesturen, inv.nr 266. ) Deze beleidsombuiging legde de organisatorische basis om naar eigen inzicht en op gestructureerde wijze de Nederlandse hulpfondsen te kunnen besteden. Voor kanalisering van de beschikbare fondsen was voor de Nederlandse Antillen in 1984 het Overlegorgaan Kulturele Samenwerking Nederlandse Antillen (OKSNA) gevormd, als gevolg waarvan de SOCURNA in 1985 kon worden opgeheven. Voor Aruba, dat op 1 januari 1986 de status aparte verkreeg, werd dit de Fundacion Union di Organisasionnan Cultural Arubano (UNOCA). Het lag in het voornemen om de overdracht van fondsen gefaseerd te doen verlopen in de periode 1985-1989. Door de antillianisering van het cultuurbeleid was de functie, die de raad gedurende zijn bestaan had vervuld, een aflopende. Op verzoek van de Nederlandse regering werd door de raad een commissie ad hoc ingesteld met de opdracht om te rapporteren over nieuwe vormen van culturele samenwerking. ( Jaarverslag van de Adviesraad voor Culturele Samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk, 1985, p. 17 e.v., inv.nr 893. De commissie ad hoc had de navolgende samenstelling: A.R. Salsbach, lid van de Antilliaanse sectie van de Adviesraad (tevens voorzitter van de commissie); mr. H. Nassy, medewerkster van het Bureau Wetgeving en Constitutionele Zaken van het eilandgebied Aruba; S. Sakko, plv. hoofd Directie Internationale Betrekkingen van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en M.D. Thijs, directeur van de Sticusa en secretaris van de Adviesraad. ) Het eindrapport van de commissie werd door de betrokken regeringen, zij het met een enkele wijziging, overgenomen. ( Toekomstplan culturele samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk, rapport van de Commissie ad hoc, inv.nr 1055. ) Het rapport was voor de raad tevens aanleiding om, op grond van de gewijzigde omstandigheden, een voorstel in te dienen tot opheffing. Wat de toekomstige organisatie betreft koos de raad voor een tripartite samengestelde Gemengde Commissie, naar analogie van de Gemengde Commissies voor de uitvoering van Culturele Verdragen. In 1986 werd de raad opgeheven ( Koninklijk Besluit van 10 juli 1986 (Stb. 1986/401). ) en sloten de regeringen van de Nederlandse Antillen, Aruba en Nederland hierop aansluitend in 1987 een culturele overeenkomst. ( De staatkundige verhoudingen lieten een volkenrechtelijk verdrag niet toe, wel een overeenkomst, onder verwijzing van artikel 37 van het Statuut, tussen de landen van het Koninkrijk. ) Over de toekomst van een afgeslankte Sticusa werd in het plan Hoetink gezwegen. Toch was, alvorens Hoetink in opdracht van de Minister voor Antilliaanse zaken in maart 1984 naar de Antillen werd uitgezonden, de opheffing van de Sticusa in feite reeds een voldongen feit. In januari 1983 werd tijdens de behandeling van hoofdstuk IV (Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse Zaken) van de rijksbegroting 1983 door de Partij van de Arbeid een motie ingediend, de motie Jabaaij, waarin de regering wordt uitgenodigd de opheffing van Sticusa voor te bereiden. ( Handelingen der Tweede Kamer der Staten-Generaal, zitting 1982-1983, 18-20 januari 1983. In de woorden van Jabaaij: "een vermolmde olifant die eindelijk naar haar laatste rustplaats wordt begeleid." ) De motie werd met een meerderheid van stemmen aanvaard. Niet eerder dan in 1988 stelt de minister voor Antilliaanse en Arubaanse Zaken de Sticusa formeel op de hoogte van zijn voornemen om de Sticusa per 1 januari 1989 op te heffen. Hierop volgde, zo schreef Gert Oostindie in het laatste jaarverslag van 1988, een "beschamende vertoning". De betrokken ministeries konden het niet eens worden. Op 16 januari 1989 deelde het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC) de Sticusa mede af te zien van de liquidatie. Een van de opties, die het Ministerie van WVC voor ogen stond, was een zelfstandig voortbestaan van de stichting, zij het in overeenstemming met de uitgangspunten van het Plan Hoetink, in een gewijzigde, afgeslankte vorm. Hierbij ging de gedachte uit naar het onderbrengen van de Sticusa bij het Nederlands Theater Instituut (NTI) in Amsterdam. ( Zie inv.nr 211. ) Een opmerkelijk detail is in dit verband dat de Antillen noch door het Ministerie van WVC, noch door de minister voor Antilliaanse en Arubaanse Zaken op de hoogte werd gesteld over een voortzetting van Sticusa in welke vorm dan ook. ( Telegram aan bestuur Sticusa 12 april 1989, inv.nr 211. ) Van de kant van Sticusa stuitte het onderbrengen van de Sticusa bij het NTI op bezwaren, aangezien het werkterrein van het NTI zich beperkte tot slechts een gedeelte van de activiteiten van Sticusa. Het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen liet als reactie weten niets te voelen voor een herleven van de Sticusa in welke vorm en hoedanigheid dan ook. Overleg over en weer leverde niets op. Op 12 april 1989 besloot de Minister belast met Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken alsnog tot opheffing van de Sticusa per 1 januari 1989.
De liquidatie van de Sticusa roept herinneringen op aan de liquidatie van de "oude" Sticusa. In het jaarverslag van de Sticusa in 1988 schrijft Gert Oostindie: "Het onverkwikkelijke schuiven (..) met de "restanten" van Sticusa (zelfstandig dan wel elders ondergebracht) lijkt niet anders te kunnen worden geïnterpreteerd dan als een blijk van ambtelijke belangen- en competentie-kwesties. Deze werden al te laat en weinig elegant "opgelost" (...)".
Functionele relatie van de Sticusa met de overheid
Toelichting: De Sticusa werd door de rijksoverheid gesubsidieerd en was ingevolge de statuten rekening en verantwoording schuldig aan de overheid. Bij de oprichting van de Sticusa waren meerdere departementen betrokken. In de loop van de jaren vonden bij de departementen tal van naamswijzigingen en taakoverdrachten plaats. De overheidsorganen waarmee de Sticusa, direct of indirect, relaties onderhield zijn in onderstaand overzicht aangegeven.
Datum Gebeurtenis
1948-1949
  • Ministerie van Overzeese Gebiedsdelen
  • * Ingesteld bij KB van 23 februari 1945 Stb. F12
  • Afdeling Cultureel Contact
1949-1952
  • Ministerie van Uniezaken en Overzeese Rijksdelen
  • * Ingesteld bij KB van 24 december 1949 Stb. J593
  • Afdeling Cultureel Contact
1952-1957
  • Ministerie van Overzeese Rijksdelen
  • * Ingesteld bij KB van 7 november 1952 Stb. 552
  • Directie Suriname en Nederlandse Antillen
1957-1959
  • Ministerie van Zaken Overzee
  • * Naamswijziging, KB van 14 februari 1957, Stcrt 15 februari 1957
  • Directie Suriname en Nederlandse Antillen
1959-1971
  • Kabinet van de Vice-Minister-President
  • * Ingesteld bij KB van 18 augustus 1959 Stb. 312; belast met de werkzaamheden verbonden aan de cordinatie van aangelegenheden betreffende Suriname en de Antillen Afdeling Economische en Financiële Zaken, vanaf 1966 Afdeling Wederzijdse Bijstand
1972-1975
  • Kabinet voor Surinaamse en Nederlands-Antilliaanse Zaken
  • * Naamswijziging, KB van 1 februari 1972, nr. 13
1975-1986
  • Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse Zaken
  • * Naamswijziging in verband met onafhankelijkheid van Suriname, KB van 24 november 1975, nr. 277
1986-1988
  • Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken
  • * Naamswijziging in verband met de Status Aparte van Aruba
1952-1960
  • Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
  • * Afdeling Buitenlandse Betrekkingen Bij KB van 7 november 1952 Stb. 551 werd de behandeling van kwesties betreffende het Nederlands onderwijs in Indonesië en het onderhouden van culturele betrekkingen met Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen overgedragen van het Ministerie van Overzeese Rijksdelen aan het Ministerie van Onderwijs
1960-1965
  • Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
  • * Directoraat-Generaal voor de Kunsten en voor Buitenlandse Culturele Betrekkingen, afdeling Buitenlandse Betrekkingen
1965-1988
  • Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen
  • * Naamswijziging, KB van 14 april 1965, Stb. 146
  • Afdeling Internationale Betrekkingen
1956-1988
  • Ministerie van Algemene Zaken
  • * Rijksvoorlichtingsdienst
1956-1988
  • Ministerie van Financiën
  • * Dienst der Rijksbegroting, afdeling Inspectie der Rijksfinanciën; vanaf 1969: Generale Thesaurie, Directie Buitenlandse Financiële Betrekkingen.
1969-1982
  • Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk
  • * Ingesteld bij KB van 14 april 1965, Stb. 146
  • Centrale Afdeling Internationale Betrekkingen
1982-1988
  • Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur
  • * Ingesteld bij KB van 4 november 1982, Stb. 613, rechtsopvolger van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk *Directoraat-Generaal, Centrale Directie Internationale Betrekkingen
1977-1980
  • Ministerie van Buitenlandse Zaken
  • * Directie Culturele Samenwerking en Voorlichting Buitenland, Bureau voor Internationale Technische Hulp. Incidentele subsidies in verband met de afwikkeling van lopende projecten in Suriname.
Geschiedenis van het archiefbeheer
Sticusa
Het archief van de Sticusa 1948-1955 is tijdens de liquidatie grotendeels verloren gegaan. Onderzoek naar de wordingsgeschiedenis en de werkzaamheden van de Sticusa wordt hierdoor ernstig belemmerd. ( Voor alternatieven zie: Primaire bronnen en literatuur betreffende de culturele samenwerking, pag. 42. ) Het restant van het archief bestond uit een serie algemene correspondentie geordend naar rijksdeel en een pak ongeordende losse stukken. De aangetroffen bestanddelen zijn vrijwel integraal opgenomen in deze inventaris. Over de wijze van registratuur en archiefvorming is in het archief weinig feitelijke informatie aangetroffen. De eigentijdse toegang op het archief bestond uit een rudimentaire trefwoordenlijst, onderverdeeld per rijksdeel. Ten aanzien van het beheer van het archief van de tweede Sticusa werd vernietiging angstvallig vermeden. Was in het verleden uit het archief van de eerste Sticusa al tè voortvarend geschoond, in het archief van de Sticusa 1955-1989 was vrijwel alles bewaard gebleven en mede als gevolg daarvan vrijwel ontoegankelijk. Het archief werd centraal geagendeerd, geadministreerd en beheerd. De ingekomen stukken werden, met uitzondering van de niet gecodeerde stukken, zoals fakturen, documentatiemateriaal, voorzien van een datumstempel. Het datumstempel of blokstempel vermeldde: volgnummer, datum van binnenkomst, code (rubricering volgens de archief-index), behandeling, kennisneming. De gerubriceerde stukken werden in viervoud gekopieerd. De kopieën en orginelen werden aan de directie aangeboden. Na de postbespreking werden de kopieën door de directie aan de betrokken stafafdeling ter behandeling aangeboden. Na afhandeling werden ze geborgen in het afdelingsarchief. De originele stukken kregen een bestemming in het centrale archief. De uitgaande stukken werden aangeboden aan de afdeling Algemene Zaken, die de stukken voor verzending gereed maakte. Uitgaande stukken werden eveneens gekopieerd. Eén exemplaar was bestemd voor het centraal archief. De andere exemplaren waren bestemd voor directie en de betrokken stafafdelingen. Door deze werkwijze ontstond een schaduw-registratuur, aangezien de afdelingen hun eigen (schaduw-)archief bijhielden. ( De afdelingsarchieven hadden slechts administratieve waarde en werden tijdens de selectie vernietigd. )
Sticusa-vertegenwoordiger in Suriname
Het archief van de Sticusa-vertegenwoordiger is gevormd door de opeenvolgende directeuren van het Kabinet van de Gouverneur van Suriname, die deze funktie vervulden van 1948-1975. ( Archiefmateriaal van de eerste Sticusa-vertegenwoordiger J. Michels (1948-1956) werd hierbij niet aangetroffen. ) De stukken, die de Vertegenwoordiger bereikten werden voorzien van het kabinetsstempel van de secretarie van de Gouverneur van Suriname en voorzien van een onderwerpsaanduiding op basis waarvan dossiers op onderwerp werden gevormd. Een ordeningsplan lag hieraan echter niet ten grondslag. De stukken werden apart gehouden van het kabinetsarchief van de Gouverneur. Over de wijze van registratuur en archiefvorming is in het archief geen informatie aangetroffen. Het archief van de Sticusa-vertegenwoordiger in Suriname over de jaren 1956-1975 werd na de onafhankelijkheid van Suriname in ongeordende staat verscheept naar Nederland en in beheer gegeven aan de Sticusa.
Adviesraad voor Culturele Samenwerking
Het archief van de Adviesraad werd gedurende de gehele periode van zijn bestaan beheerd door de Sticusa, die belast was met het secretariaat. Door de directe betrokkenheid van de Sticusa bij de uitvoering van Adviesraad-projecten is op ruime schaal archiefvermenging ontstaan. Stukken van de Adviesraad werden zodoende aangetroffen in het archief van de Sticusa en omgekeerd. Het archief was geordend per jaar, corresponderend met de frequentie van de jaarlijkse zittingen van de raad. De toegang op het archief bestond uit magazijnlijst met summiere beschrijvingen.
Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen
Het archief van het NIICB is tijdens de liquidatie deels vernietigd. Resterende delen van het NIICB-archief werden verspreid aangetroffen in het Sticusa-kantoor in Amsterdam en in het archief van de Sticusa. ( Het NIICB hield kantoor aan de J.J. Viottastraat, in hetzelfde pand waar tevens de Sticusa was gehuisvest. ) Ook werden delen van het archief bij het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in Zoetermeer aangetroffen: één deel werd als een apart archiefbestand aangetroffen en weer een ander deel -de notulen en bestuursstukken- bevonden zich in het semi-ambtelijk archief van mr H.J. Reinink, directeur-generaal voor de Kunsten en de Buitenlandse Betrekkingen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. In het archiefblok bij het Ministerie werden stukken aangetroffen van de Afdeling Internationale Betrekkingen. Deze stukken zijn gevoegd bij het archief van deze afdeling. Exacte gegevens over het beheer en de registratuur van het archief werden niet aangetroffen. In de verspreid aangetroffen bestanddelen was geen duidelijke structuur te herkennen. Het is aan te nemen dat het oorspronkelijke secretariaatsarchief centraal werd geagendeerd. Dit blijkt uit het feit dat sommige stukken zijn voorzien van een dagstempel met agenda-nummer. De beschreven bestanddelen in deze inventaris zijn vermoedelijk gedeelten van de bureau-archieven van de secretaris-generaal en de voorzitter van het Instituut.
De in deze bundel beschreven archieven werden in 1990 ten tijde van de liquidatie van de Sticusa naar het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in Zoetermeer overgebracht. Na de bewerking werden de archieven gefaseerd in 1991 en 1992 overgedragen aan de Tweede Afdeling van het Algemeen Rijksarchief in Den Haag.
Overbrenging van een overheidsarchief
De verwerving van het archief
Het archiefblok bevat archiefstukken onder verschillende rechtstitels verworven.

Inhoud en structuur van het archief

Verantwoording van de bewerking
Voorwoord
De archieven inzake de Culturele Samenwerking 1948-1990 tussen de landen van het Koninkrijk werden in de loop van 1990-1992 geordend en beschreven en hiermee toegankelijk gemaakt voor historisch onderzoek. Deze archieven vormen een belangrijke bron voor de na-oorlogse cultuurgeschiedenis van het koninkrijk. Het archiefbestand is thans in originali te raadplegen bij het Nationaal Archief in Den Haag.
Onze dank gaat uit naar Hans de Marie en zijn medewerkers van de Centrale Archiefbewaarplaats van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in Zoetermeer voor het verlenen van onderdak en verdere faciliteiten. De samenwerking met hen verliep op uiterst plezierige wijze.
De auteurs,
Michel Gruythuysen
André Tempelaars
Amsterdam - Den Haag, september 1993
Algemeen In 1990 kon een begin worden gemaakt met de selectie en de bewerking van de archieven, in overeenstemming met het plan van aanpak opgesteld door de Tweede Afdeling van het Algemeen Rijksarchief. ( Archief Tweede Afdeling van het Algemeen Rijksarchief, dossier X 4.254: Sticusa, plan van aanpak selectie en bewerking Sticusa-archieven. ) De bewerking van de archieven bestond uit vijf fasen: onderzoek en waardering, het beschrijven en ordenen van bescheiden, die voor blijvende bewaring in aanmerking komen, de eindproduktbepaling en tenslotte de materiële afwerking en de formele overdracht van de archieven. ( Eindrapporten inzake selectie en bewerking van de Sticusa-archieven en de archieven Culturele Samenwerking, 1948-1990, inv.nr 232. ) Het waarderen en selecteren van de te vernietigen archiefbescheiden geschiedde in twee fasen. De voorselectie vond plaats in het kantoorgebouw van de Sticusa in Amsterdam en bij het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in Zoetermeer. In deze fase werd een belangrijk deel van het massa-archief, in hoofdzaak financiële administratie, vernietigd. In de tweede fase werd onderscheid gemaakt tussen enerzijds de bewijswaarde van de archivalia, het juridisch-financieel aspect en anderzijds de informatiewaarde, het historisch aspect van het materiaal. ( Algemene toelichting op de vernietigingslijst in: Opgave van de vernietigbare bescheiden uit de Sticusa-archieven en de archieven Culturele Samenwerking, 1948-1990, p. 15 en p. 11, in inv.nr 232. ) Uitgangspunt hierbij vormde het belang van de archiefvormende instellingen zelf, maar ook die van recht- of bewijszoekenden. ( Ibidem, p. 15. ) In totaal kon na deze procedure ruim 300 meter voor vernietiging voorgedragen worden. Een tweede hoofdactiviteit bestond uit de beschrijving en ordening van de voor blijvende bewaring in aanmerking komende archiefbescheiden. Een probleem, dat zich hierbij voordeed was de omvangrijke archiefvermenging. Bij de Sticusa in Amsterdam, die als beheerder optrad van vrijwel al het archiefmateriaal in deze inventaris beschreven, waren in de loop van jaren de bestanden dooreengeraakt. Dit was mede te wijten aan de gezamenlijke huisvesting aan de J.J. Viottastraat en aan de secretariële werkzaamheden, die de Sticusa voor de Adviesraad verrichtte.
Sticusa De oude ordening van de archieven werd met het oogmerk op toekomstige raadpleging niet gehandhaafd. De eigentijdse toegangen (agenda's en archief-indices) leverden voor de samenstelling van een uniforme inventaris moeilijkheden op. De archief-indices ondergingen in de loop der jaren tal van wijzigingen hetgeen de systematiek niet ten goede kwam. Ook was de samenstelling van de archief-indices niet consequent waardoor overlappingen van trefwoorden ontstonden. De "onderwerp-dossiers", ingedeeld volgens de archief-index, werden per jaar afgesloten. Deze ordening had een veelheid van minutieuze dossiertjes tot gevolg. In plaats van de oude ordening werd een indeling gemaakt, gebaseerd op de kernactiviteiten van de Sticusa. De dossiers werden zoveel mogelijk per onderwerp samengevoegd. In gevallen waarin dat niet mogelijk was, werden de bescheiden afzonderlijk beschreven. De kern van het archief bestaat uit de serie notulen van de bestuursvergaderingen met de bijbehorende ingekomen stukken, geordend volgens het vergader-agendastelsel. De omvang van het archief voor selectie en bewerking bedroeg circa 350 meter. Na selectie en bewerking bedraagt het archief thans 20,5 meter. Buiten de overdracht aan het Algemeen Rijksarchief bleven de op termijn te vernietigen stukken, de Sticusa-bibliotheek, documentatiemateriaal en de collectie films. De op termijn te vernietigen stukken zullen blijven berusten bij het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, met uitzondering van de personeeldossiers, die overgedragen werden aan het Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken. Na het verstrijken van de termijnen vindt reguliere vernietiging plaats. De bibliotheek van de Sticusa en het documentatiemateriaal betreffende beeldende kunstenaars en schrijvers vonden na goedkeuring van de minister voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken in mei 1990 integraal een bestemming bij de Dienst Openbare Bibliotheek in Den Haag. De boekerij Cola Debrot is opgegaan in de Wetenschappelijke Bibliotheek te Curacao. Deze is in 1979 opgegaan in de bibliotheek van de Universiteit van de Nederlandse Antillen. De collecties films, foto's, negatieven en geluidsbanden werden overgedragen aan de Rijksvoorlichtingsdienst in Den Haag. Deze berusten sinds 1999 bij het Nationaal Archief (foto's, negatieven) en Beeld en Geluid (films, geluidsbanden). ( De Sticusa-collecties werden onder bepaalde voorwaarden aan de daarvoor in aanmerking komende instellingen en instanties in bruikleen overgedragen. Een volledig overzicht van deze overdrachten is opgenomen in het "Liquidatierapport van de Stichting voor Culturele Samenwerking (Sticusa) in liquidatie over de periode 1 januari 1989 tot en met 31 oktober 1990", inv.nr 222. Zie ook inv.nrs 212-220. )
De Sticusa-vertegenwoordiger in Suriname
Bij de bewerking van dit archief werden de volgende bestanddelen onderscheiden:
  1. Het feitelijke archief van de vertegenwoordiger, waaronder zijn lidmaatschapsarchief van het bestuur van het Cultureel Centrum Suriname;
  2. Het archief van de vertegenwoordiger als bestuurslid van de stichtingen Volkslectuur en Taalonderzoek Suriname;
  3. Correspondentie gelicht uit het archief van de Gouverneur van Suriname over Sticusa-aangelegenheden in de periode 1948-1955.
De vertegenwoordiger hield zich niet met de feitelijke toewijzing van subsidies bezig. Op basis van ontvangen informatie verrichtte hij de betalingen aan de culturele organisaties in Suriname. Als eerste aanspreekpunt voor de culturele organisaties besprak hij vaak informeel, met name op verzoek van de Sticusa, de problemen die zich voordeden in de relatie van de Sticusa tot de culturele organisaties. Via de toezending van afschriften werd hij geïnformeerd door de culturele organisaties en de Sticusa. In de vertrouwelijk/persoonlijke briefwisseling die hij onderhield met Sticusa-directie werden dan de problemen besproken die zich bij de uitvoering van de Sticusa-taak in Suriname voordeden. Hierdoor bevatten met name de subsidie-dossiers vrij veel bescheiden van comptabele aard en ter informatie ingekomen afschriften. Strikt genomen komen ter informatie ingekomen bescheiden en lidmaatschapsarchieven, waaruit de bemoeienis van de archiefvormer niet blijkt, niet voor blijvende bewaring in aanmerking. Aangezien het echter twijfelachtig is of de archieven van het CCS en andere culturele organisaties in Suriname bewaard zijn gebleven, is bewust gekozen voor een ruimhartige interpretatie van de selectiecriteria. Na selectie en bewerking kwam 2 meter van de aanvankelijke 4,5 meter voor blijvende bewaring in aanmerking. De opbouw van de dossiers in dit archief was vrij inconsequent, voornamelijk omdat het inzicht over de onderwerpsvermelding op de stukken per vertegenwoordiger varieerde. Hierdoor moest het archief op stukniveau bekeken, geselecteerd en heringedeeld worden. Naast de kernactiviteit van zijn bestuurslidmaatschappen zijn de overige bescheiden ingedeeld naar velden van bemoeienis van de vertegenwoordiger. Een omslag correspondentie uit het archief van de Gouverneur over Sticusa-aangelegenheden (1948-1955), die in het archief werd aangetroffen, werd overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief om ingevoegd te worden in het aldaar berustende archief van de Gouverneur van Suriname.
Adviesraad voor Culturele Samenwerking
Het archief bleek zeer ruim voorzien te zijn van dubbele series vergaderstukken, de een completer dan de ander. Door onderling vergelijk konden deze bescheiden tot een vrijwel complete serie gereconstrueerd worden. Voor de projecten, die op aanbeveling van de Adviesraad werden uitgevoerd, werden afzonderlijke (oneigenlijke) dossiers gevormd. Aangezien de Adviesraad zich niet bezig hield met de uitvoering van projecten, werden deze dossiers tijdens de bewerking als volgt behandeld:
  1. In het geval dat de project-uitvoering bij Surinaamse en Antilliaanse organen lag, bleken de dossiers hoofdzakelijk fotokopieën en knipsels te bevatten uit de voortgangsrapporten en de verslagen van de zittingen, die voor vernietiging in aanmerking kwamen. Originele stukken over het projectvoorstel zoals dat behandeld was in de vergadering van de Werkgroep of bij de zitting werden ter plaatse of in de correspondentieseries ingevoegd.
  2. In het geval dat de uitvoering bij de Sticusa lag, konden de dossiers ingevoegd worden in het Sticusa-archief, waarmee de archiefvermenging grotendeels ongedaan kon worden gemaakt. Originele stukken van de Adviesraad werden teruggevoegd zoals beschreven onder a. Knipsels en fotokopieën werden verwijderd.
De oneigenlijke dossiers als boven beschreven vinden hun oorsprong in het feit, dat de administratie niet beschikte over een instrument van nadere toegankelijkheid van het gevormde archief. Dit is thans ondervangen door de samenstelling van een index, die opgenomen is in Bijlage VIII bij de inventaris.
Bij het archief van de Adviesraad werden drie afgedwaalde archiefbestanden aangetroffen:
  1. archivalia van de Programma Adviesraad, die afgedwaald waren in het archief van de Adviesraad gevoegd waren, omvang 2 meter, werden -na de verwijdering van doublures- ingevoegd in het Sticusa-archief (zie inv.nrs 392-396).
  2. archivalia van mr L.B. van Ommen, lid van de Adviesraad namens het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, omvang 0,6 meter, werden teruggegeven aan het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, als rechtsopvolger van CRM.
  3. archivalia van dr L.A.M. Lichtveld ( Lou Lichtveld (geb.1903), 1922-1934 kunstcriticus en auteur in Nederland onder het pseudoniem Albert Helman; 1934-1939 verbleef in Spanje en Mexico, 1939 in Nederland tijdens de oorlog; 1947 eerste direkteur CCS; 1949-1951 minister van Onderwijs en Volksgezondheid; 1954-1961 voorzitter van de Rekenkamer van Suriname; 1958 directeur Bureau Volkslectuur; 1960 voorzitter Raad voor Culturele Aangelegenheden; 1961-1965 buitengewoon gezant en gevolmachtigd minister in Washington; 1961-1967 lid van de Adviesraad voor Culturele Samenwerking, 1966 voorzitter. ), Surinaams lid van de Adviesraad, met een omvang van 0,2 meter. Deze werden beschreven als gedeponeerd archief bij het archief van de Adviesraad. De stukken zijn op microfilm in het Algemeen Rijksarchief te raadplegen; de originelen werden overgedragen aan de Republiek Suriname.
De omvang van het archief van de Adviesraad, aanvankelijk 12,5 meter, kon als gevolg van de bovenvermelde bewerking teruggebracht worden tot 3 meter.
Nederlands Instituut voor Internationale Culturele Betrekkingen
De interne structuur van het NIICB-archief was, door de verspreid aangetroffen bestanddelen, volledig verstoord. Na samenvoeging van de diverse bestanddelen bleek de samenhang in het archief dusdanig verstoord dat het herstellen van de oude orde niet mogelijk was met uitzondering van de serie notulen met de ingekomen bestuursstukken. Het archief is onvolledig. Eigentijdse toegangen en agenda's van ingekomen en uitgaande stukken ontbreken. Ook de serie notulen en vergaderstukken van het bestuur vertoont hiaten. Bij herordening van het archief is de werkwijze van het instituut uitgangspunt geweest. De stukken werden onderwerpsgewijs geordend volgens de tweedeling: organisatie en taakuitvoering. Stukken betreffende de taakuitvoering werden onderverdeeld in: algemene projecten en regionale projecten. Binnen de rubriek regionale projecten zijn de stukken per land bijeengevoegd en beschreven. De kern van het archief: de notulen en vergaderstukken konden worden hersteld volgens het vergader-agendastelsel. De serie is nader toegankelijk gemaakt met behulp van een index op de agenda's van de bestuursvergaderingen. Het archief had ongeschoond een omvang van circa 12 meter. Na selectie en bewerking bedraagt het archief 2,5 meter.
Ordening van het archief
De Sticusa, het NIICB en de Adviesraad hebben als basis voor de ordening van hun archief het vergaderagenda-stelsel gebruikt, waarbij de bescheiden die aan het bestuur werden voorgelegd opgevoerd werden op de agenda van de te houden vergaderingen. De convocatie, agenda en de te behandelen stukken werden aan de leden vooraf toegezonden. In archieven gevormd volgens dit stelsel treft men vergaderagenda's aan, met als bijlagen alle stukken, die blijkens de agenda, ter vergadering behandeld zijn. Deze bijlagen kunnen bestaan uit ingekomen stukken, interne nota's, concepten van uitgaande brieven, concept-verslagen en de notulen van de voorgaande vergadering. Deze series vormen de kern van de genoemde archieven en zijn nader toegankelijk gemaakt met behulp van een index op de agenda's van de vergaderingen.
Aanwijzingen voor het archiefonderzoek
Voor het raadplegen van de archieven zijn op de volgende punten van belang:
*De series vergaderstukken van de Sticusa, het NIICB en de Adviesraad vormen de kern van deze archieven. De agendapunten, te behandelen in hun vergaderingen zijn op onderwerp gendiceerd, zie de Bijlagen I, VII en VIII.
*Het verdient aanbeveling om bij het onderzoek eerst de jaarverslagen te raadplegen alvorens men de gerubriceerde stukken raadpleegt. De jaarverslagen bieden een uitvoerig jaarlijks overzicht van de onderplooide activiteiten.
*De archieven van de Sticusa waren oorspronkelijk geordend op code (numeriek en decimaal). Deze code is in beginsel nog bruikbaar. De archief-indices (1948-1954 en 1956-1987) zijn opgenomen in de inventaris, zie de inv.nrs 6-9 en 204-207.
*Wanneer de specificatie van een verzamelbeschrijving over meer dan één pagina loopt, is bovenaan elke vervolgpagina de verzamelbeschrijving opnieuw, in cursief, afgedrukt.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Stichting Culturele Samenwerking (STICUSA), nummer toegang 2.19.114, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, STICUSA, 2.19.114, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
Het Algemeen Rijksarchief beheert een belangrijk aantal archieven van overheidsinstellingen en van particulieren, die stukken bevatten over de culturele samenwerking. Deze archieven vormen een belangrijke aanvulling op de archieven, die in deze bundel beschreven zijn. Bij de archieven die beperkt openbaar zijn is achter het nummer toegang een asterix (*) geplaatst.
Archieven van het Ministerie van Koloniën en opvolgers, 1814-1963.
Zie het dossierarchief van het Ministerie van Zaken Overzee, dossier 48, map 1-30: Stichting voor Culturele Samenwerking tussen Nederland, Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen, 1948-1956. Het archief van het Ministerie van Zaken Overzee is slechts toegankelijk via de eigentijdse toegang. (*)
Archief van het Kabinet van de Vice-Minister-President, vanaf 1972 Kabinet voor Surinaamse en Nederlands-Antilliaanse Zaken, (1937) 1959-1975 (1981).
Nummer toegang: 2.10.41 (*). Zie onder de rubriek Cultuur, Volksontwikkeling en -Opvoeding, p. 128-130.
Plaatsingslijst van archivalia afkomstig van de Nederlandse Missie van Deskundigen voor het Tienjarenplan voor Suriname, 1956-1966 en van de Vertegenwoordiger van de Nederlandse ontwikkelingshulp in Suriname, 1966-1975.
Nummer toegangen: 2.10.20 en 2.10.22 (*)
Archief van prof dr R.A.J. van Lier.
Nummer toegang: 2.21.257 (*). Zie inv.nr 13.
Archief van L.J.M. Beel (1902-1977).
Nummer toegang: 2.21.017 (*). Zie onder de rubriek Religie en Cultuur, inv.nrs. 81 en 82.
Archief van H.A. Korthals (1911-1976).
Nummer toegang: 2.21.183 (*). Zie inv.nrs. 64-66.
Archief van J.H.A. Logemann (1892-1969).
Nummer toegang: 2.21.111 (*). Zie inv.nr 60.
Publicaties Tien jaar Statuut , themanummer van de Nieuwe West-Indische Gids , jrg. 44, 1965. Culturele kroniek 1948-1968 , uitgave van de Sticusa, Amsterdam, 1968. Advies Nederlandse Antillen , advies nr 59 van de Nationale Advies Raad voor Ontwikkelingssamenwerking, Den Haag, 1978. Aanzet tot een integraal beleidskader voor de Nederlandse Antillen in de jaren tachtig, rapport van de Gemengde Commissie van Deskundigen uitgebracht aan de Regeringen van de Nederlandse Antillen en Nederland over de economische, financiële, sociale en culturele ontwikkelingen in de Nederlandse Antillen op lange termijn, Den Haag 1979. Naar nieuwe vormen van samenwerking , rapport van de Koninkrijkswerkgroep ingesteld bij KB van 2 december 1978 nr 75, Den Haag, 1980. Schmid, A.P. en Dongen, Y.C.L.M. van, Buitenlands cultureel beleid: een terreinverkenning , werkdocument W23 van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Den Haag, 1987. Cultuur zonder grenzen , rapport nr 31 van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Den Haag, 1987. Helman, A. en J. de Roo, Groot geld tegen klein geld , de voorgeschiedenis van Sticusa uitgegeven op 26 februari 1988 ter gelegenheid van de herdenking van de oprichting van Sticusa op 26 februari 1948, Amsterdam 1988.

Bijlagen

jaartotale uitgavenapparaatskosten guldensapparaatskosten percentenculturele uitgaven guldensculturele uitgaven percentenBegrotingsjaarIndonesiëde WestNederland

Archiefbestanddelen