Terug naar zoekresultaten

2.16.01 Inventaris van het archief van het Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid: Afdeling Waterstaat A / I en III, (1822) 1878-1905 (1926)

Het archief bevat stukken over waterstaatswerken zoals grote rivieren, kanalen, grote wegen, tramwegen, binnenscheepvaart, havens, rivier- en zeedijken. Het archief bestaat uit circa 60 rubrieken, die de onderwerpen weergeven, waarmee de afdeling Waterstaat bemoeienis had. Binnen een rubriek zijn de stukken chronologisch geordend en te raadplegen met behulp van jaarlijkse indices en klappers. Voor de landsgebouwen werd in de jaren 1886-1900 een aparte index aangehouden. De rubriek 'wegen in het algemeen' bevat vanaf 1898 stukken inzake het verlenen van vergunningen voor het rijden met een motorrijtuig conform het in dat jaar ingevoerde Rijkswegenreglement. Voorts zijn er rubrieken betreffende het toezicht op de provinciale waterstaat, de goedkeuring van reglementen van waterschappen, projecten als droogmakerijen en verveningen en de financiering daarvan. Het archief bevat ook een rubriek over de landsgebouwen, de latere rijksgebouwendienst. Ook zijn er in het archief rubrieken aanwezig over het personeel in dienst van de Waterstaat, zoals opzichters, kanaalpersoneel, en waterstaatsingenieurs. Een klein deel van het archief bestaat uit stukken die buiten de rubrieken zijn gehouden: deze betreffen onder meer tol-, sluis-, haven- en bruggelden. Tenslotte is er een serie gedrukte bestekken, geordend per dienstjaar en toegankelijk via een klapper.

Download inventaris als PDF Download inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Beschrijving

Archief Beschrijving van het archief Archiefvorming Inhoud en structuur van het archief Aanwijzingen voor de gebruiker Verwant materiaal

Archief

Titel

2.16.01

Inventaris van het archief van het Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid: Afdeling Waterstaat A / I en III, (1822) 1878-1905 (1926)

Auteur

Medew. Schaarsb.

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag

1979 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid: Afdeling Waterstaat A-I - AIIIb

WHN / Waterstaat

Periodisering

archiefvorming: 1878-1905

oudste stuk - jongste stuk: 1822-1926

Archiefbloknummer

W26608

Omvang

; 2497 inventarisnummer(s) 307,50 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.

Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Afdeling Waterstaat A Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Afdeling Waterstaat I Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Afdeling Waterstaat III Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Afdeling Waterstaat A Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Afdeling Waterstaat T Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Afdeling Waterstaat, , 1878-1888, , 1888-1900, , 1888-1900, , 1900-1903, , 1900-1903, , 1903-1906

Samenvatting van de inhoud van het archief

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer

In de jaren-1860 was reeds geconstateerd dat het takenpakket van het Ministerie van Binnenlandse Zaken te omvangrijk was geworden. Technische taken als aanleg en beheer van openbare werken werden in de praktijk door de opvolgende departementshoofden in sterke mate gedelegeerd, als gevolg waarvan hun greep op de uitgaven te gering werd geacht. Thorbecke had zich als minister in de jaren-1860 sterk tegen de inkrimping van Binnenlandse Zaken verzet, maar in 1877 besloot het kabinet-Kappeyne van de Coppello tot oprichting van een nieuw ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid (WHN). Dat geschiedde bij Koninklijk besluit van 6 november 1877 nr. 1 (Stbl. 194).

Het nieuwe ministerie nam taken over van de departementen Binnenlandse Zaken (afdelingen Waterstaat, Spoorwegen en Nijverheid) en Financiën (Posterijen, Telegrafie alsmede de Rijn-, Maas- en Scheldevaart). De gehele zorg voor infrastructuur en volkswelvaart was nu (op bepaalde landbouwzaken na) bij één departement geconcentreerd. Op het terrein van de Waterstaat kwamen in de twee decennia rond de eeuwwisseling talrijke wetten tot stand, voorbereid door een in 1892 ingestelde staatscommissie voor de waterstaatswetgeving. Naast de facilitaire afdeling Generaal Secretariaat (waaronder ook het Kabinet viel) telde WHN begin 1878 vier afdelingen die specifieke beleidsterreinen behartigden: Waterstaat, Handel en nijverheid, Posterijen, Telegrafie. De afdeling Waterstaat was tot 1888 in twee onderafdelingen gesplitst (A voor waterstaat, B voor spoorwegen) en van 1888-1900 in drie (I waterstaat, II spoorwegen en III landsgebouwen, personeel). Vanaf 1900 fungeerden eerst drie afdelingen, namelijk Waterstaat A (administratieve zaken), T (technische zaken) en S (spoorwegen) en na de opheffing van de laatste afdeling (najaar 1900) twee, die in maart 1903 werden samengevoegd tot één afdeling Waterstaat. Vanaf 1881 werd de functie van hoofdinspecteur (tevens hoofd van de waterstaatsdienst) onafgebroken vervuld. Deze functionarissen kregen een steeds belangrijker taak bij de beleidsvoorbereiding: vanaf 1900 adviseerden zij de minister ook inzake de voorbereiding en uitvoering van regelgeving en de beoordeling van ontwerpen van belangrijke werken.

In 1905 werd het ministerie gesplitst. De afdelingen Handel en Nijverheid werden ondergebracht bij het nieuwe ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel, dat is opgericht bij Koninklijk besluit van 7 september 1905 nr.14 (Stbl. 264). De formele wijziging van de naam van het ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid in dat van Waterstaat gebeurde echter pas bij de Koninklijke besluiten van 25 juni 1906 nrs. 42 en 43 (Stbl. 136 en 137).

Geschiedenis van het archiefbeheer

Het archief is door de afdeling zelf gevormd en beheerd. Het archief is geordend volgens het rubriekenstelsel, dat in hoofdlijnen bij de cenmtrale waterstaatsadministratie in gebruik is geweest van 1828 tot en met 1949. De ongeveer 60 in gebruik zijnde rubrieken hebben dezelfde nummers gehouden als in de jaren ervoor, maar in sommige gevallen met licht gewijzigde benamingen. De meeste grote rubrieken van vóór 1878 zijn ook nu omvangrijk. Enkele rubrieken breiden zich van een bepaald jaar sterk uit zoals de rubriek 'wegen in het algemeen' vanaf 1898, die werd benut voor de verzoeken om vergunningen voor het rijden met een motorrijtuig ingevolge het van januari 1898 daterende Rijkswegenreglement. In de loop der jaren werden ook nieuwe rubrieken geïntroduceerd zoals 'Kanaal Amsterdam-Merwede' (nr. 5, vanaf 1882, in feite een afsplitsing van de rubriek 'Vecht/Keulse vaart' (313), en 'Verlegging Maasmond' (75, vanaf 1886). Andere rubrieken eindigden vóór 1905, omdat de bemoeienis van Waterstaat met het onderwerp ophield, zoals 'Provinciale werken' (551, in 1889), nadat in alle provincies inmiddels een eigen waterstaatsdienst was opgericht. De benamingen van de rubrieken zijn soms summier en minder duidelijk, zoals 'Reglementen' (betreft goedkeuring van reglementen van met name waterschappen), 'Hoger beroep' (van uitspraken van Gedeputeerde Staten als beroepsinstantie bij besluiten van waterschappen).

De verwerving van het archief

Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud

De inhoud van het archief wordt in hoofdlijnen weergegeven door de rubriekenlijst van het archief:

1: Tramwegen
2: Personeel (tijdelijk) kanaal Amsterdam Merwede
3: Kanalen in Zeeland
4: Zuid Willemsvaart
5: Werken kanaal Amsterdam Merwede
12: Verveningen
14: Noordhollands kanaal
15: Personele polderbesturen
17: Zederikkanaal
21: Algemene Zaken
30: Eilanden
31: Zeeweringen
35: Havens
37: Rijn en Lek
40: Merwede
41: Kanaal door Voorne
45: Correspondentie bij ijsgang
51: Calamiteuse polders
52: Staatsbegroting
74: Maas Noord Brabant
75: Werken verlegging Maasmond
78: Reglementen
79: Maas Zuid Holland
85: Gelderse IJssel
90: Bouwvergunningen enz
92: Waal
100: Waterstanden
103: Zwolse diep
132: Apeldoorns kanaal
164: Haven Scheveningen
177: Kaarten enz
189: Hoger Beroep
201: Kanalen in Groningen
210: Maas in Limburg
218: Rijnvaart
219: Scheepspatenten
226: Droogmakerijen
242: Polderbesturen
301: Wegen in Noord Brabant
302: Wegen in Gelderland
303: Wegen in Zuid Holland
304: Wegen in Noord Holland
305: Wegen in Zeeland
306: Wegen in Utrecht
307: Wegen in Friesland
308: Wegen in Overijssel
309: Wegen in Groningen
310: Wegen in Drenthe
311: Wegen in Limburg
313: Vecht Keulse Vaart
342: Wegen in het algemeen
346: Opzichters
347: Kanaalpersoneel
348: Ingenieurs
349: Weduwenfonds
353: Landsgebouwen
359: Bakendienst
374: Veren
375: Kanalen en kleine rivieren in Friesland, Overijssel en Drenthe
387: Onteigening
390: Hollandse IJssel
547: Zuiderzee
551: Provinciale Werken
611: Heffing van rechten
645: Betalingsstukken
650: Wrakken
651: Noord Zee Kanaal

Selectie en vernietiging

Bij een aantal rubrieken ontbreken over een deel van de periode alle stukken: deze zijn in de jaren 1950-1970 bij het ministerie vernietigd. Het betreft onder meer de rubrieken 15, 346 en 347 betreffende personeelsaangelegenheden.

Ordening van het archief

Het archief van de Afdeling Waterstaat is een verbaalarchief, en bestaat uit een serie verbalen: besluiten van de minister met daarbij de ingekomen stukken en minuten van uitgaande stukken. De verbalen zijn geordend per rubriek, op de stukken en in de index aangegeven met letter "D" en een rubrieksnummer. Per rubriek zijn de stukken verder chronologische geordend op datum van afdoening. Het verbaalarchief is via eigentijdse toegangen zoals index (= register op de onderwerpen), klapper (= alfabetische namen- en trefwoordenlijst op de index) en agenda (chronologische lijst van ingekomen en uitgaande stukken) toegankelijk.

Voor archiefonderzoek zoek eerst in de dossierlijst het dossiernummer op. Vervolgens kunt u meteen een inventarisnummer uit de inventarisnummers 1-2163 aanvragen. De ervaring heeft geleerd dat men meestal met behulp van de klappers en indices de kenmerken (datum, nummer van het stuk en D-nummer van de rubriek) van de door u gezochte stukken moet werken (zie hiervoor inv.nrs. 2164-2266).

Let op: er is ook nog een serie stukken gelicht uit een of meer rubrieken betreffende specifieke onderwerpen of objecten (inv.nrs. 2267-2384). Deze stukken staan beschreven in volgorde van het (eerste) rubrieknummer.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen

Volledig openbaar.

Beperkingen aan het gebruik

Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.

Materiële beperkingen

Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Aanvraaginstructie

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

Creëer een account of log in.
Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Citeerinstructie

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid: Afdeling Waterstaat A-I - AIIIb, nummer toegang 2.16.01, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, WHN / Waterstaat, 2.16.01, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Afgescheiden archiefmateriaal

De kaarten en tekeningen van een groter formaat dan A3 zijn opgenomen in het Kaarten- en Tekeningenarchief van het Ministerie van Waterstaat en voorgangers, (1681) 1814-1940 (1982), nummer toegang 4.WCA. Voor foto's ter documentatie van de aanleg van rijkswaterstaatswerken zie toegang: 2.24.11 - Rijksfotoarchief: Collectie Rijkswaterstaat, ca. 1860-1920.

Verwante archieven

Zie voor het archief van Afdeling Waterstaat uit periode 1814-1877 de toegang 2.04.07, en voor het archief van de afdeling Waterstaat uit periode 1906 -1926 de toegang 2.16.05.

Zie ook:

2.16.60.01 - Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, 1877-1905: Kabinet van de Minister (Secretariaat A), 1877-1905
2.16.60.03 - Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid, 1877-1905: Afdeling (Generaal) Secretariaat, 1877-1905; Afdeling Comptabiliteit, 1885-1905;
2.16.69 - Gedrukte bescheiden behorend tot de archieven van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en voorgangers en van de daaronder ressorterende diensten, 1877-1979;
2.16.07 - Inspecteurs van de Waterstaat 1849-1930

Publicaties Verslag Openbare Werken , (1850)1853-1976.

De Verslagen Openbare Werken bevatten hoofdstukken over: rivierverbetering; werken in het belang van de uitwatering, kanalen voor de scheepvaart, wegen incl. spoor- en tramwegen, havens, waterkerende werken, landaanwinning, landsgebouwen (vanaf 1878), watervoorziening (vanaf 1882) en elektriciteitsvoorziening. Daarnaast zijn er diverse (wisselende) bijlagen toegevoegd: rapporten, statistieke tabellen en kaarten. Boogaard, J.F., Wetten, decreten, besluiten, traktaten en andere bescheiden betreffende de waterstaat in Nederland 1669-1962 ('s-Gravenhage 1858-1963). Hoog, J.M., Aanteekening op Boogaard's Verzameling van Wetten, Decreten, Besluiten, Tractaten en andere bescheiden betreffende de Waterstaat in Nederland ('s-Gravenhage 1897-1898). Steur, P.J.P. van der, en A.E. van der Steur-De Brauw, Aanteekening op de verzameling van Wetten, Decreten, Besluiten, Tractaten en andere bescheiden betreffende den Waterstaat in Nederland ('s-Gravenhage 1929). Brabers, G.A.L.M. en G.C.J.J. Ottenheym, Wordingsgeschiedenis en ontwikkeling van het departement van Verkeer en Waterstaat (z.pl. z.j.). Geschiedenis van de instellingen en taken van de Rijkswaterstaat 1814-1982 (Winschoten 1983). Kemper, P.H., Repertorium der literatuur van den Waterstaat van Nederland ('s-Gravenhage 1915).

1 A Rubrieken