Archief
Titel
2.13.128 Inventaris van het archief van de Commissie Onderzoek Waalbrug (1946) 1949-1952
Auteur
H.E.M. MettesVersie
27-03-2022
Copyright
Nationaal Archief, Den Haag
2006 cc0Beschrijving van het archief
Naam archiefblok
Ministerie van Defensie: Commissie Onderzoek Waalbrug Defensie / Cie. Onderzoek Waalbrug
Periodisering
archiefvorming: 1949-1952 oudste stuk - jongste stuk: 1946-1988
Archiefbloknummer
D33Omvang
; 36 inventarisnummer(s) 0,70 meterTaal van het archiefmateriaal
Het merendeel der stukken is in het
Nederlands
Soort archiefmateriaal
Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften. Daarnaast bevat het archief enkele tekeningen en foto's.Archiefdienst
Nationaal ArchiefLocatie
Den HaagArchiefvormers
Commissie Onderzoek WaalbrugSamenvatting van de inhoud van het archief
Het archief bevat naast het eindrapport inzake de redding van de Waalbrug in september 1944 onder meer uitgaande en ingekomen stukken, notulen van vergaderingen, schetsen van de Waalbrug en omgeving, stukken van luitenant-generaal b.d. W.F. Sillevis met betrekking tot diens functie als lid van de commissie en een tijdtafel, met notities, inzake de gevechtshandelingen van 17-20 september 1944 in en nabij Nijmegen en het optreden van Jan van Hoof daarin.Archiefvorming
Geschiedenis van de archiefvormer
Gedurende de Duitse bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog was de verkeersbrug over de Waal bij Nijmegen ondermijnd op gezag van de Höhere SS und Polizeiführer Rauter. Op 20 september 1944 staken Britse tanks echter de verkeersbrug over, zonder dat deze door de Duitsers werd opgeblazen. Na verklaringen van verscheidene verzetsstrijders namen de geallieerden aan dat het opblazen van de brug was voorkomen door het moedige optreden van de Nijmeegse student Jan Jozef Lambert van Hoof, die op 18 september de ontstekingsdraden volgens zijn zeggen zou hebben doorgesneden. Aan deze Jan van Hoof werd in 1946 voor deze daad posthuum, (hij werd op 19 september 1944 door de Duitsers doodgeschoten) de Militaire Willemsorde verleend. Bovendien werd in 1946 aan de Waalbrug een plaquette onthuld waarop Jan van Hoof als redder van de brug werd aangeduid.
In 1948 vond de toenmalige minister van oorlog het noodzakelijk dat er een onderzoek werd ingesteld naar het handelen van Jan van Hoof, aangezien men er, van verscheidene kanten, steeds meer aan ging twijfelen of hij wel daadwerkelijk de Waalbrug voor opblazen had behoed. Bovendien hadden zijn ouders het verlangen van een onpartijdig onderzoek geuit.
Op 8 juni 1949 werd bij beschikking door de minister van Oorlog aan de luitenant-generaal b.d. J.J.G. Baron van Voorst tot Voorst, adjudant in buitengewone dienst van H.M. de Koningin, het verzoek gedaan het voorzitterschap op zich te nemen van een commissie bestaande uit drie opperofficieren. Deze commissie bestond uit een voorzitter en twee leden, te weten de reserve generaal-majoor b.d. H. Koot, kanselier der Nederlandse Orde en de generaal-majoor titulair b.d., D.A. van Hilten, hoofd van de Krijgsgeschiedkundige afdeling van de Generale Staf. In 1950 werden tevens als lid benoemd de generaal-majoor b.d. J. Zwart en de luitenant-generaal b.d. W.F. Sillevis. Als secretaris fungeerde de luitenant-kolonel C.M. Olifiers.
De commissie kreeg als naam Commissie Onderzoek Waalbrug en had als taak het verrichten van een "deskundig en nauwgezet onderzoek in te stellen inzake het vraagstuk van de redding van de Waalbrug te Nijmegen in september 1944".
De commissie begon haar werkzaamheden en op 7 september 1949 werd de eerste vergadering gehouden. In de daarop volgende maanden werden 130 getuigen gehoord, te weten de familieleden van Jan van Hoof, buren, vrienden, voormalige verzetslieden en Britse, Amerikaanse, Nederlandse en Duitse militairen. Op 21 november 1951 werd het eindrapport van de commissie (inventarisnummer 25) aangeboden aan de minister van Oorlog. Tot en met april 1952 heeft de Commissie vervolgens de lopende zaken afgewikkeld.
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief was oorspronkelijk opgeslagen bij het semi-statisch archief (SSA) van de Centrale Afdeling Post- en Archiefzaken van het Ministerie van Defensie. Na de opheffing van het SSA in 1993 is het archief overgebracht naar het Centraal Archievendepot.
Tot en met agendanummer 260 werd bij het inboeken van de stukken het stempel van de Commissie Militaire Onderscheidingen gebruikt (CMO), daarna dat van de Commissie Onderzoek Waalbrug (COW). Dit kwam voort uit het feit dat zowel het onderzoek naar een onderscheiding voor Jan van Hoof alsmede dat naar zijn eventuele verrichtingen in 1944 werd geleid door een opperofficier b.d. die zowel voorzitter was van de CMO en de COW.
Tevens werd geconstateerd dat een gedeelte van de aanwezige stukken afkomstig zijn uit het persoonlijk archief van luitenant-generaal b.d. W.F. Sillevis als lid van de commissie. Het archief van de commissie is met deze stukken aangevuld.
De onderhavige inventaris werd opgemaakt door het SSA in januari 1988.
De verwerving van het archief
Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.
Inhoud en structuur van het archief
Verantwoording van de bewerking
Bij de bewerking van de inventaris door het Centraal Archievendepot in 2005 zijn een aantal wijzigingen in deze inventaris aangebracht. Zo werd in de beschrijvingen de agendanummers gebruikt als inventarisnummer. Deze agendanummers zijn vervangen door formele inventarisnummers. De beschrijvingen zijn enigszins gewijzigd. De ordening is aangepast.
Ordening van het archief
De oorspronkelijke ordening van het archief geschiedde volgens het agendastelsel. De ingekomen en uitgaande stukken werden ingeschreven in de agenda, uitgezonderd correspondentie tussen de leden onderling, stukken aan de leden afzonderlijk en de agenda's en notulen van de eerste zes vergaderingen. Bescheiden welke enige "samenhang" vertoonden, kregen ook hetzelfde agendanummer toegewezen. De "ingekomen" en "uitgaande" stukken kregen eveneens hetzelfde agendanummer. Bij de opberging in dossiermappen is tussen de verschillende agendanummers scheiding aangebracht door middel van blauw gekleurde veIlen papier.
Aanwijzingen voor de gebruiker
Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
- Creëer een account of log in.
- Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
- Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Defensie: Commissie Onderzoek Waalbrug, nummer toegang 2.13.128, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Defensie / Cie. Onderzoek Waalbrug, 2.13.128, inv.nr. ...
Verwant materiaal
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Bijlagen
Index op kaarten en tekeningen
Onderwerp en agendanummer
Inventarisnummer(s)
Tekening Waalbrug waarop de plaats van een stuk pijp is aangegeven. Agendanummer 55.
4
Tekeningen van resp. het Werk boven Lent en het Werk beneden Lent. Agendanummer 394.
20
Kaart "plan van aanval Nijmegen op 17 en 18 september door 508th. Parachute Infantery". Agendanummer 111.
7
Schetsen betreffende de positie van de Duitse verdedigingswerken op 30 april 1944 bij Lent op en nabij de verkeersbrug over de Waal. Agendanummer 133.
8
Kaart rivier De Waal nabij Lent (de waterstanden). Agendanummer 372.
19
Peilkaart met dwarspeilingen in de Waal en tekening van dwarsdoorsneden van de Waalbrug. Agendanummer 348.
17
Schetsen Museum Kamstraat (met route Jan van Hoof en familieleden). Agendanummer 263.
14
Situatieschets huizen aan de Kelfkensbosch. Agendanummer 418.
21
Situatieschets van de aanval door Britse tanks op de verkeersbrug. Agendanummer 297.
16
Schets van de ladingen en de ontstekingsleidingen. Agendanummer 145.
8
Schets detail leuning grote boog. Agendanummer 382.
19
Schets doorsnede grote boog. Agendanummer 382.
19
Schetsen van de plaatsing van de springlading aan de Waalbrug. Agendanummers 163, 186
10, 11
Tekening van het spoorwegstation van Nijmegen. Agendanummer 194.
11
Schets spoorbrug over de Waal. Agendanummer 201.
12
Index op foto's
Onderwerp en agendanummer
Inventarisnummer
Twee foto's van de Waalbrug met aanduidingen (Geheime Dienst Nederland). Agendanummer 53.
4
Negatief foto van het huis van de familie van Hoof. Agendanummer 282.
15
Foto Waalbrug met zicht op Lent waarbij de plaats van de springlading is aangegeven. Agendanummer 382.
19
Foto en negatieven gebruikt in het eindrapport. Agendanummer 505.
25
Index op literatuur
Onderwerp en agendanummer
Inventarisnummer
Jaarboek Canisius College 1944/1945. Agendanummer 159.
9
Uittreksel uit "Eclipse - de ineenstorting". Agendanummer 57.
4
Jan van Hoof, korte levensschets door R.E. van Hoof-Herfens. Agendanummer 16.
2
Overzicht van de notulen van de 1e t/m de 29e vergadering
Voor notulen van de 1e t/m de 6e vergadering, zie inventarisnummer 27.
Bij de notulen van elke vergadering zijn gevoegd de agenda en eventueel te stellen vragen aan getuigen.
Vergadering |
Agendanummer |
7e |
153 |
8e |
165 |
9e |
182 |
10e |
204 |
11e |
226 |
12e |
241 |
13e |
253 |
14e |
280 |
15e |
327 |
16e |
334 |
17e |
354 |
18e |
368 |
19e |
380 |
20e* |
415 |
21e |
390 |
22e |
472 |
23e |
473 |
24e |
476 |
25e |
486 |
26e |
489 |
27e |
493 |
28e |
497 |
29e |
500 |
* Een bezoek aan Nijmegen werd beschouwd als 20e vergadering, derhalve geen notulen maar een apart verslag.
Overzicht van verslagen, beschouwingen, rapporten etc.
Agendanummers
Onderwerp
- 1, 2
- Instelling van de commissie door de minister van Oorlog
- 138
- Overzicht der verzetsgroepen te Nijmegen September 1944
- 140
- Waalbruggen te Nijmegen september 1944: chronologisch overzicht van handelingen en gebeurtenissen (onder opgave van bronnen)
- 186, 203, 222, 223 en 232
- Rapporten van de Inspecteur der Genie generaal-majoor J. Kok
- 408
- Beschouwing over de lading door Commissielid generaal-majoor b.d. Zwart
- 411
- Beschouwing door commissielid generaal-majoor b.d. Van Hilten
- 410
- Samenvattende beschouwingen door commissielid generaal-majoor b.d. Koot
- 211
- Voorlopige aantekeningen op het dossier ontvangen van Ir. J.J.A. Jansen
- 471
- Beschouwing door de voorzitter der commissie luitenant-generaal b.d. Van Voorst tot Voorst over de Duitse verdedigings- en vernielingsvoorbereidingen voor 17 december 1944, de gevechtshandelingen in en nabij Nijmegen van 7-20 september 1944 en het optreden van Jan van Hoof aldaar
- 459, 474
- Samenvatting van gegevens betreffende een beschouwing inzake het bevel van veldmaarschalk Model de Waalbrug niet op te blazen (beiden gegeven door generaal-majoor b.d. Van Hilten)
- 507
- Overzicht van het dossier "Waalbrug" afkomstig van het Ministerie van Oorlog
- 353
- Gegevens betreffende voormalige Duitse verdedigingswerken Valkhof en Oud Burger Gasthof te Nijmegen
- 252
- Opgave weerstoestand op 17 t/m 19 september 1944
- 348
- Opgave van de diepte en de stroomsnelheid van de Waal bij de verkeersbrug (met tekeningen)
- 505
- Concept-eindrapport
Alfabetische lijst van namen van personen die tegenover de Commissie Onderzoek Waalburg een verklaring hebben afgelegd en/of inlichtingen hebben verstrekt
Naam |
Agendanummer |
Aalbers-Havinga, A. |
102, 248, 273 |
Adams, J.E. (Major) |
111, 185 |
Arntz, A |
176, 195 |
Beckman, ir. M. |
147 |
Bense-van Hoof, G.A.R.M. (Truus) |
18, 93, 143, 144, 369, 379 |
Berkhout, W. |
244 |
Berkvens, drs. A.J. |
110, 130, 137, 166A |
Best, P.W. (luitenant-generaal) |
45 |
Bestebeurtje, A.D. (reserve majoor) |
27,28,34,47,49,65 |
Bokkel-Huinink, H. ten |
62, 76 |
Bon, Th. Van |
341 |
Bos, J. |
313 |
Braam, W.H.M. |
189, 194 |
Bronsing, F. (luitenant-kolonel) |
40, 46, 307 |
Bronsing-de Kock, C.J.R. |
51, 308 |
Brouwers, H. J . |
370 |
Burgemeester van Nijmegen |
8, 33, 231 |
Burkens, F. van (majoor) |
25, 49, 85, 120, 197, 210, 378 |
Christiansen, F.C. (General) |
459 |
Daniels, J.H.J. |
353 |
Delfers, H.E. |
312 |
Derksen, M. |
12, 20 |
Dey-Jonkers, H.E |
193. |
Dijk, W |
406 |
Dijk-Remmelink, E.J. van |
418 |
Doremalen, M. van |
272 |
Doremalen-Eijkemans, A.M. van |
61, 274 |
Elst, E.J. van den |
278, 398 |
Elst-de Baan, G.M. van den |
275 |
Fack, R. |
43 |
Fischer, E. (Unteroffizier) |
9, 24, 141, 148, 240, 408, 424, 427, 454 |
Fullriede, von (Oberst) |
408 |
Funke, J. |
427A |
Gavin, J.M. (General-Major) |
33, 47, 60, 84, 106, 111, 399 |
Gelsing, G.H.M. |
358 |
Gender, C.A. van de (korporaal) |
286 |
Gent, J. van (ing.) |
395 |
Gent, van |
101, 373 |
Gerrits, P.J. (eerste-luitenant) |
180 |
Goulborn, E.H. (Lieutenant-Colonel) |
224, 228, 283 |
Graham, J. (Captain) |
401 |
Grijpink, J. |
199 |
Grijpink, N.J. |
198 |
Grimmelt, F.Th. |
88, 92, 139, 142, 147, 151, 157, 159, 181, 230, 303, 325, 408 |
Grol, S.J., (Eerwaarde Broeder J.) |
13, 225 |
Guards Armoured Division |
6 bijl. 6, 81 |
Haffmans, R.M.J.W. |
49, 77, 177 |
Hagemeister, H.F.C.A. |
88, 97, 146 |
Hammel, E. von |
414, 445 |
Hammel, H. von |
413, 414, 445, 446 |
Haywood (Captain) |
65 bIz. 5 (van verklaring Smulder) |
Hedel, A.A.W.J. van |
170, 179, 189, 194, 202, 433 |
Hees, G.J. van |
17 4, 185, 402 |
Heijgele, J.F. |
247, 296 |
Heijnen, J. |
149 |
Hendriksen, B. |
321 |
Holla, T. |
356 |
Hoof-van Bense, G.A.R.M. van (Truus) |
18, 93, 143, 144, 369, 397 |
Hoof, H.A. van (Henk) |
18, 19, 360 |
Hoof, J.J.L. van (Jan) |
58, 59, 93, 95, 96, 102, 105, 121, 132, 133, 195, 408, 409, 410 |
Hoof, J.L. van (vader van Jan) |
391 |
Hoof, M.Th.L. van (Mieke) |
423 |
Hoof-Herfkens, R.E. van (moeder van Jan) |
10, 14, 16, 52, 54, 56, 72, 102, 195, 420, 516 |
Hoogen, H.J. van der |
335 |
Hoogen, Th. van der |
336 |
Hoppe, E.J. |
419 |
Hoppe, G.F. |
301 |
Horst, G. ter (reserve kapitein) |
192 |
Hubens, G. |
317 |
Hummeling, F. |
322 |
Ingham, E.E. (Minister Brits Kabinet) |
6 bijl. 3 |
Ireland, A. (Colonel) |
84 |
Jans, J. W. |
318 |
Jansen op de Haar, mr. G.A. |
86, 93, 184, 345, 403 |
Janssen, J. (Jules) |
357 |
Janssen, J.F.J. |
387 |
Janssen, Ir. J.J.A. |
65, 85, 184, 187, 207, 245, 377, 379 |
Janssen, M.G. (George) |
6 bijl. 2 en 3, 171, 188, 220, 277, 447, 458 |
Janssen-Brouwers, P. (Wed. R. Janssen) |
405 |
Janssen-Terwind, F.E.J. |
449 |
Janssen, W. (Wed.) |
431 |
Jones, A.G.C. (Captain Royal Engineers) |
6 bijl. 9, 141, 408 |
Jong, J.A.B.M. de |
15, 23, 29, 38, 44, 70, 71, 78, 87, 89, 91, 94, 96, 135 |
Jong, drs. L. de (Dir. Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie) |
2, 3, 4, 101, 285 |
Jong, Th. de |
81 |
Kampman-Wijnia, M.G. |
302 |
Knipping, dr. J.B. |
102 |
Knüpfken, H. |
253, 261 |
Kok, J. (generaal-majoor, Inspecteur der Genie) |
186, 203, 222, 223, 232 |
Konijnenburg, J.J. van |
102 (M2), 331 |
Kwakkernaat, W. |
350 |
Landesschütze (turfschipper) |
158, 181, 264, 303, 325 |
Latham, H.B. (Brigadier) |
6 bijl. 4, 5, 7, 11 en 15, 285 |
Leegsma, A.M. |
421 |
Lincka, E. (Hauptmann) |
88, 97, 146 |
Lombaers, H.J.M. |
332 |
Lombaers, J.M. |
168, 499 |
Lombaers, M.M. |
154, 162, 166 |
Lombaers, P.M. |
162 |
Lombaers, T.M. |
167, 172, 373 |
Loo, J.A.M. van de |
260 |
Lucardie, D.M. (kolonel) |
42 |
Mascus, H. (General Major der Ordnungspolizei) |
250, 298, 376 |
Mess, E.Z. |
110, 130 |
Middelweerd, C.J. |
311 |
Model, W. (General Feldmarschall) |
112, 241, 459 |
Mul, J.J.P. de |
212, 243 |
Nijmeegse Documentatie Commissie |
15, 23, 29, 38, 44, 70, 71, 78, 87, 89, 91, 94, 96, 135 |
Noppen, C.F. ,van |
396, 397 |
Noppen, C.J. van |
397 |
Noppen-Fabius, N. J. van |
397 |
Otten, B. |
169, 333 |
Pacey, C.O. (Sergeant) |
83, 131, 297 |
Peeters-van Wegen, W.M. |
265 |
Peyl, Ch. v. d. |
428 |
Prent, J. |
194 |
Puntman, A.N.A. |
342 |
Rauter, H. (Höhere SS und Polizeiführer) |
5, 109, 403 |
Remers, F. |
319 |
Reijn, D.H. |
320 |
Robinson, P. (Sergeant) |
55, 83, 131, 141 |
Roording, W.T. |
310 |
Roosmalen, M.A. van |
299 |
Roosmalen-Ouadekker, M.W. van |
270 |
Ruyter van Steveninck, A.W. de (luitenant-kolonel) |
31,32, 43, 77, 85, 99, 103, 129 |
Salzwedel, E. |
195, 229, 238 |
Saunders, Hilary St. George |
55 |
Schalk, G.A. |
161 |
Scharff, (Pater) dr. Cyr. |
16, 26, 30 |
Schoemaker, W. |
53, 64, 66 |
Schoenmakers, J. |
351 |
Scholtz, H.A. |
36, 90, 98, 100, 104 |
Schraven, A.M. |
314 |
Schugard, J. |
47, 139, 145, 152, 156, 408 |
Schüler, K. |
160 |
Schulte, E. |
150 |
Segers, H.F.M. |
315 |
Silver, W.H. (Captain) |
400 |
Slagter, H.S. (reserve eerste-luitenant) |
99, 103, 129 |
Smolders, W. |
191, 450 |
Smulders, R.M. (reserve ritmeester) |
65 |
Student, K. (General Oberst) |
109 |
Tettau, H. von (General Leutnant) |
498 |
Timmers, S.J. (Pater A.) |
71, 87, 88, 391, 403, 426, 456 |
Tonkens, H.R. |
448 |
Tromp, Ir. Th. P. |
79, 108 |
Tuinstra-Schott, M.A.A.J. |
349 |
Uyen, A. |
429 |
Verner, E. |
393, 417 |
Ven, W. van der |
337 |
Venneman, C.J.M.C. |
173 |
Verkaak, H.J.W. |
175 |
Vet, J.P. de |
359 |
Visser, W.G. |
64, 66, 73, 74, 75, 338, 346, 346A, 347 |
Vleggaar, A.M. |
393, 404 |
Voorn, J.G. |
163, 178 |
Voorst tot Voorst, E.J. Baron van (ritmeester) |
340 |
Vrielink, F.E. |
246A |
Waele-Lelekou, V.I. de |
246B |
Warhurst (Colonel) |
6 bijl. 10, 12, 13, 14 |
Werf, S. van der |
246 |
Westra Hoekzema-Storm van Leeuwen, A. |
190 |
Wezel, J.C. van |
316 |
Willems, G. van |
397 |
Willemsen, J. |
341 |
Wuhlisch, H. von (General Leutnant) |
109 |
Zant, H.W. van de |
365 |
Zanden, E.S.J. van der |
352 |
Zwartsenberg, G.J.W. (reserve eerste-luitenant) |
281, 305 |
VergaderingAgendanummerNaamAgendanummer