Terug naar zoekresultaten

2.12.38 Inventaris van de Pensioenregisters Marine, 1814-1946

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Archief

Titel

2.12.38
Inventaris van de Pensioenregisters Marine, 1814-1946

Auteur

H.A.J. van Schie

Versie

27-03-2022

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
2004 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Marine: Pensioenregisters
Marine / Pensioenregisters

Periodisering

oudste stuk - jongste stuk: 1814-1946

Archiefbloknummer

D23911

Omvang

; 51 inventarisnummer(s) 2,40 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften. Het archief bestaat vrijwel geheel uit registers (delen).

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Commissariaat-Generaal voor de Marine Fonds voor weduwen en wezen van 's Rijks zeeofficieren Generale Directie van de Marine Generale Directie van Marine en Koloniën, Administratie voor de Marine Ministerie van Financiën, Administratie van 's Rijks Uitgaven Ministerie van Financiën, Afdeling Pensioenen Ministerie van Marine Ministerie van Marine en Koloniën, Directie voor de Zaken van de Marine Secretariaat voor de Financiën, Generale Thesaurie Secretariaat voor de Marine

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief bevat de registratie van pensioenen, welke aan officieren, onderofficieren en manschappen (schepelingen en mariniers) van de Koninklijke Marine, alsook aan personeel van het loodswezen, burgerambtenaren en aan weduwen en wezen in de periode 1814-1946 zijn toegekend. Het archief is niet volledig. Naast naam, geboortedatum, datum van pensioen en bedrag, is meestal ook de rang of functie en woonplaats op tijdstip van pensionering vermeld, evenals de datum van overlijden.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Ministerie van Financiën
Begin 1814 werd de uit de Franse tijd stammende Generale Intendance voor de Financiën en der Publieke Schatkist uit Amsterdam verhuisd naar Den Haag en geïntegreerd in het aldaar heropgerichte Ministerie van Financiën. Het ministerie is belast met de zorg voor de rijksfinanciën. De belangrijkste onderdelen van die taak hebben betrekking op de rijksbegroting en de rijksrekening, de rijkscomptabiliteit, de financiële verhouding tussen rijk en lagere overheden, belastingen, staatsschuld, geldwezen en het domeinbeheer. Gedurende een bepaalde tijd behoorden ook de rijksgebouwen, de pensioenen en de borgtochten tot het aandachtsterrein van het ministerie. In de periode 1815-1831 waren de bemoeiingen met de belastingen ondergebracht bij verschillende zelfstandige administraties zoals het Departement van Ontvangsten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de regering in Londen gevestigd, alwaar ook een Ministerie van Financiën gefunctioneerd heeft.
Bij soeverein besluit van 24 april 1814 werden de grootboeken der pensioenen aangelegd. De toegekende pensioenen werden vanwege de minister van Financiën in deze grootboeken ingeschreven. De uitbetaling van de pensioenen werd tot 1923 door de betaalmeesters verzorgd, daarna door de Postcheque- en Girodienst. In 1923 werd de gehele administratie der pensioenen overgedragen aan het Ministerie van Marine.
Ministerie van Marine
Na het vertrek der Fransen, eind 1813, werd het Ministerie van Marine opnieuw opgericht. In de 19e eeuw is het Ministerie van Marine tweemaal met dat van Koloniën verenigd geweest. Het ministerie was belast met de zorg voor de defensie te water van Nederland en zijn koloniën. De belangrijkste onderdelen van die taak hadden betrekking op het materiaal der zeemacht (scheepsbouw, stoomvaartdienst, artillerie, intendance), het loodswezen, de hydrografie, het personeel der zeemacht en de financiën benodigd voor de uitvoering van deze taak.
In 1928 werden de ministeries van Oorlog en van Marine verenigd tot het Ministerie van Defensie. In mei 1940, bij de inval van de Duitsers in Nederland, vestigde de Nederlandse regering zich in Londen, alwaar het Ministerie van Defensie in 1941 werd gesplitst in een Ministerie van Oorlog en een Ministerie van Marine. In Den Haag werd het Ministerie van Defensie opgeheven, waarna het afwikkelingsbureau in 1942 werd vervangen door een Commissariaat voor de Belangen van de voormalige Nederlandse Weermacht. Na de bevrijding in 1945 bleven de beide ministeries, zoals ze in Londen waren ontstaan, ook in Den Haag gehandhaafd.
Pensioenen aan marinepersoneel werd toegekend bij soeverein besluit, sinds 1815 bij koninklijk besluit, op voordracht van de minister van Marine. De juridische grondslag van de pensioenverlening is gelegen in de pensioenreglementen van 1815 en 1837, alsmede in de onderscheidene pensioenwetten sinds 1846. De uitbetaling der pensioenen kwam ten laste van de begroting van het Ministerie van Marine.
Geschiedenis van het archiefbeheer
Nadat de grootboeken en andere pensioenregisters waren afgesloten, en er geen inschrijvingen meer werden ingevoerd, zijn ze sindsdien alleen gebruikt om informatie te verschaffen aan het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds of aan derden omtrent reeds verleende pensioenen. In de loop der tijd zijn, als gevolg van minder adequaat archiefbeheer bij het Ministerie van Defensie (Marine) enkele registers in het ongerede geraakt. Het archiefbestand is uiteengevallen, hetgeen blijkt uit de onwettige overdracht in 1986 van een gedeelte van de serie pensioenregisters (inventarisnummers 1-14) naar het Centraal Bureau voor Genealogie.
De grootboeken en registers zijn in 1989 en 1998 krachtens wettelijk voorschrift door het Centraal Bureau voor Genealogie (inventarisnummers 1-14) resp. het Ministerie van Defensie (Marine) (inventarisnummers 15-38) aan het Algemeen Rijksarchief overgedragen. De overige inventarisnummers (39-50) waren reeds veel eerder overgebracht als onderdeel van andere archieven van het Ministerie van Defensie.
Overbrenging van een overheidsarchief

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
De rijksoverheid heeft het personeel dat het in dienst heeft gehad, altijd uitgebreid geregistreerd. Naast de stamboeken voor het in actieve dienst zijnde personeel, werden de namen van de gepensioneerden in de grootboeken der pensioenen ingeschreven. Dat waren langlopende financiële verplichtingen ten laste van de schatkist. Het beheer daarvan geschiedde door het Ministerie van Financiën. De Algemene Rekenkamer controleerde dat financieel beheer. Die instelling heeft gedurende de gehele 19e eeuw een schaduwadministratie van de pensioenen bijgehouden. Daarnaast hield elk ministerie een nevenadministratie bij van het eigen gepensioneerde personeel. De grootboeken en pensioenregisters bevatten per persoon de volgende gegevens:
  • inschrijvingsnummer;
  • naam;
  • geboorte- of doopdatum;
  • hoedanigheid (rang, functie, weduwe of wees) op het tijdstip van pensioentoekenning;
  • bedrag van het pensioen;
  • woonplaats van gepensioneerde op het tijdstip van pensioentoekenning (alleen in de grootboeken inventarisnummers 15-25 en 39-40);
  • reden der pensionering (alleen in de pensioenregisters inventarisnummers 2-12 en 26-37);
  • datum waarop het pensioen is ingegaan of waarop het pensioen is ingeschreven;
  • datum van het besluit waarbij het pensioen is toegekend;
  • opmerkingen: b.v. bijzondere voorwaarden aan het verleende pensioen verbonden, eerder genoten pensioen, wijziging of intrekking van het pensioen, voorschotverlening, verwijzing naar andere inschrijvingen of naar brieven en besluiten in het chronologische verbaalarchief van het Ministerie van Marine. Bijna altijd is de datum van overlijden vermeld.
Deze gegevens zijn primair van belang voor genealogisch onderzoek.
Selectie en vernietiging
Tijdens de bewerking in het Nationaal Archief zijn geen archiefbescheiden verwijderd ter vernietiging.
Aanvullingen
Het archief kan als afgesloten worden beschouwd, daar het vervolg - indien dat nog bestaat - in de vorm van een kaartsysteem zal worden overgedragen en als een afzonderlijk archiefbestand zal worden beheerd. Het is nog wel mogelijk dat een enkel verspreid geraakt grootboek of pensioenregister in een ander marinearchief te voorschijn komt en aan dit archief wordt toegevoegd.
Verantwoording van de bewerking
Na de overdracht van de laatste zending is een globaal overzicht samengesteld van de pensioenregisters, aanwezig in het Algemeen Rijksarchief. Daaruit bleek dat enkele van deze grootboeken of pensioenregisters in andere archieven terecht gekomen waren. Omdat in de praktijk gebleken was, dat de pensioenregisters moeilijk op te vragen waren, heeft de inventarisator besloten alle pensioenregisters, aangelegd of bijgehouden door het Ministerie van Marine tot één archiefbestand (archiefblok) samen te voegen. Tevens is een gedeelte van deze boeken opnieuw ingebonden. De herkomst van de in deze toegang beschreven grootboeken en pensioenregisters is als volgt:
D23911 - Pensioenregisters Marine - 2.12.38 - (14 stuks)
Dit is het basisbestand, waaraan delen zijn toegevoegd, afkomstig uit:
  • D20005 - Archief Commandant Maritieme Middelen - 2.12.12 - (2 stuks)
  • D23319 - Stamboeken Marine 1795-1813 - 2.01.41 - (8 stuks)
  • D27115 - Verzamelde stamboeken Marine 1813-1949 - 2.12.43 - (24 stuks)
  • D27164 - Archief Pensioenregisters Landmacht 1813-1945 - 2.13.36 - (2 stuks)
Zie voor details de concordantie hierna.
Ordening van het archief Het totale archiefbestand (50 bestanddelen) bestaat uit drie hoofdseries:
  1. Grootboeken der pensioenen, 1814-1946;
  2. Hulpregisters, 1814-1929;
  3. Registers van het Fonds voor Weduwen en Wezen van 's Rijks Zeeofficieren, 1815-1835.
Binnen deze hoofdseries zijn subseries te onderscheiden naar pensioengrondslag: per pensioenwet zijn afzonderlijke series grootboeken en registers aangelegd en bijgehouden. Per subserie staan de registers chronologisch of op nummervolgorde van de inschrijvingen.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Marine: Pensioenregisters, nummer toegang 2.12.38, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Marine / Pensioenregisters, 2.12.38, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Afgescheiden archiefmateriaal
Het vervolg van de series grootboeken der pensioenen zou - indien nog bestaand - thans (2004) kunnen berusten bij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds in Heerlen of bij het Ministerie van Defensie, Bureau RIOP, Postbus 7000, 6460 NV Kerkrade.
Verwante archieven
De besluiten tot toekenning van pensioen (Koninklijke besluiten: KB, gevolgd door datum en nummer) zijn bewaard gebleven in de archieven van de Staatssecretarie 1813-1840 (toegang 2.02.01) en van het Kabinet des Konings / der Koningin 1841-1976 (toegangen 2.02.04, 2.02.14 en 2.02.20). Het zijn veelal zgn. verzamelbesluiten, waarbij in één besluit aan meer personen een pensioen is toegekend.
De pensioenregisters van Marinepersoneel zijn een vervolg op de stamboeken Marine (toegang 2.12.14). De stamboeken bevatten gegevens over militairen in actieve dienst.
Het chronologisch geordende verbaalarchief van het Ministerie van Marine (toegang 2.12.01) bevat ook veel documenten over individuele militairen, vooral over officieren. Dit archief is evenwel verre van volledig. Bovendien ontbreekt een deel der toegangen (indices en namenklappers) over de periode 1845-1928. In de pensioenregisters zelf wordt vaak een verwijzing gemaakt naar stukken in dit archief door middel van een datum en nummer, meestal voorafgegaan door de aanduiding 'Res.' (= resolutie). Met behulp van deze gegevens kan men in toegang 2.12.01 gemakkelijk nagaan in welk inventarisnummer de resolutie met bijbehorende stukken zou moeten zitten. Helaas zijn uit deze serie zeer veel resoluties ter vernietiging verwijderd.
Het archief van de Algemene Rekenkamer, Bureau Vaste Posten (toegang 2.02.09.04) bevat duplicaten van de grootboeken der pensioenen. Belangrijk is dat in dit archief namenklappers aanwezig zijn, die tevens gebruikt kunnen worden voor de grootboeken die in het hier beschreven archief aanwezig zijn.
Publicaties J.G.F.M. van Kessel, Arbeidsongeschiktheid van militairen, ambtenaren en werknemers , Antwerpen-Amsterdam 1981.
De hoofdstukken I en II beschrijven de geschiedenis van de militaire pensioenwetgeving over de periode 1814-1947.

Bijlagen

Concordanties
D27115: Verzamelde stamboeken Marine 1813-1949; vervallen toegang: 2.12.43
Oud nr. Inv.nr.
N1-N24 15-38
D20005: Archief Commandant Maritieme Middelen; toegang 2.12.12, waarvan de hieronder vermelde inventarisnummers zijn vervallen.
Oud nr. Inv.nr.
1236 39
1281 49
D27164: Archief Pensioenregisters Landmacht, 1813-1945; toegang 2.13.36, waarvan de hieronder vermelde inventarisnummers zijn vervallen.
Oud nr. Inv.nr.
127-128 40-41
D23319: Stamboeken Marine 1795-1813; toegang 2.01.31, waarvan de hieronder vermelde inventarisnummers zijn vervallen.
Oud nr. Inv.nr.
96-102 42-48
103 50
Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.

Archiefbestanddelen