Terug naar zoekresultaten

2.05.61.04 Inventaris van het archief van het Nederlands Commissariaat te Makassar (Indonesië), (1947) 1950-1957

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Archief

Titel

2.05.61.04
Inventaris van het archief van het Nederlands Commissariaat te Makassar (Indonesië), (1947) 1950-1957

Auteur

A.C. van der Zwan

Versie

04-07-2021

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1987 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Buitenlandse Zaken: Nederlands Commissariaat te Makassar (Indonesië)
Commissariaat Makassar

Periodisering

archiefvorming: 1950-1957
oudste stuk - jongste stuk: 1947-1957

Archiefbloknummer

Z21123

Omvang

; 219 inventarisnummer(s) 4,50 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Nederlands Commissariaat te Makassar (Indonesië), (1947), , 1950-1957

Samenvatting van de inhoud van het archief

Behalve agenda`s van ingekomen en uitgaande (geheime) stukken bevat het archief dossiers over personeelszaken en protocollen. Stukken inzake juridische aangelegenheden zoals naamlijsten van geïnterneerden, nationaliteitskwesties van Indische Nederlanders en Chinezen, Nederlandse "RMS"- arrestanten, moordaanslagen, ontvoeringen, dreigbrieven en intimidatie. Het archief bevat verder monsterrollen en scheepsverklaringen, documenten over economische zaken, bijvoorbeeld de nationalisatie van Nederlandse bedrijven en emigratie. Op sociaal gebied zijn er onder meer stukken over de zorg voor de Indo-Europese gemeenschap, rehabilitatie-uitkeringen en repatriëring. Voorts culturele aangelegenheden zoals het onderhoud van de Nederlandse erevelden en politieke en militaire kwesties zoals de stukken betreffende de Indonesische rechterlijke macht, politie, gouverneurs en politici. Over het conflict inzake Nieuw-Guinea en kwesties rond Ambonese ex-KNIL-militairen zijn eveneens stukken in het archief terug te vinden.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Het nederlandse commissariaat te makassar 1950-1957
Bij de instelling van de Nederlandse vertegenwoordigingen in Indonesië na de soevereiniteitsoverdracht werd de hoofdstad van de toenmalige deelstaat Oost-Indonesië, Makassar,aangewezen,als vestigingsplaats voor een Nederlands commissariaat.De huisvesting van dit commissariaat vond plaats in het gebouw van de voormalige gedelegeerde van de Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon.Tevens werd een gedeelte van het personeel van deze instelling overgenomen.
L.B. van Straten(1903-1969)werd in januari 1950 als waarnemend commissaris aangesteld.Gezien de onenigheid tussen Nederland en Indonesië ten aanzien van de status van de vertegenwoordigingen duurde het tot april 1951(KB.24 april 1951 no. 65) a1vorens het commissariaat officieel werd opgericht en pas per KB.25 juni 1951 no. 23 ontving van Straaten zijn officiële benoeming tot commissaris.
Na het vertrek van van Straten in 1954 werd de leiding van het commissariaat overgedragen aan H. Menke(geb.1909). Hij werd aangesteld per KB. 2 juli 1954 no. 24.De laatste chef de poste te Makassar was J. de Leeuw(geb.1910). Hij arriveerde in november 1956 en leidde de vertegenwoordiging tot de liquidatie in 1957.
In eerste instantie werd de commissaris te Makassar bijgestaan door twee stafmedewerkers,maar al snel werd dit aantal teruggebracht tot één.Omvangrijke personeelsinkrimpingen hadden tot gevolg dat van 1953 tot de sluiting van de Nederlandse consulaire vertegenwoordigingen in 1957 de personeelsformatie te Makassar werd teruggebracht tot een chef de poste,twee administratieve ambtenaren en vier administratieve hulpkrachten.
Wanneer een commissaris voor langere tijd niet op zijn standplaats verkeerde werd zijn functie door een waarnemer bek1eed. L.J.M. Bauwens(geb. 1924) was in oktober en november 1954 plaatsvervangend commissaris,K.J. Stadtman(geb.1921) verving van mei tot augustus 1955 de commissaris en L.G. Ge1pke(1915-1981) overbrugde de periode tussen het vertrek van Menke en de aankomst van de Leeuw.
Het ressort van het commissariaat werd d.d.16 juli 1951 bij beschikking van de Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en de Minister voor Uniezaken en en Overzeese Rijksdelen vastgesteld tot de Indonesische provincies Celebes en de Molukken. Dit enorme uitgestrekte gebied kon onmogelijk regelmatig door de commissaris of één van zijn medewerkers tot in alle uithoeken worden bezocht.De plannen om een aantal honoraire consulaten binnen het ressort op te richten werden evenwel nooit gerealiseerd.In plaats hiervan onderhield de commissaris contacten met zogenaamde consulaire correspondenten te Menado, Ternate en op Ambon,die bereid waren zonder officiële consulaire status de belangen van de Nederlandse onderdanen in hun omgeving te dienen.
De voornaamste taak van het commissariaat was de algemene consulaire zorg voor de Nederlandse gemeenschap binnen het ressort.Deze gemeenschap was in absolute aantallen niet zo groot als op Java, maar de politieke situatie binnen het ressort was zo problematisch dat ook mensen die niet tot deze groep behoorden zich gedwongen zagen een beroep op het Nederlands commissariaat te doen. Met name de KNIL-militairen van Zuidmolukse afkomst vormden een voortdurende bron van zorg.Het ressort was bovendien bij tijd en wijle bijzonder onveilig voor Nederlanders,gezien de verschillende afscheidingsbewegingen die op Celebes en op de andere eilanden opereerden.Het aantal Nederlanders dat binnen het ressort verbleef nam sinds 1950 gestaag af en daalde in 1955 tot 700.
Na l mei 1956 werd de naam van het commissariaat gewijzigd in consulaire vertegenwoordiging.Dit had te maken met de verslechterde politieke betrekkingen tussen Nederland en Indonesië.Aan het einde van 1957 bleek het niet langer mogelijk de Nederlandse consulaire vertegenwoordigingen in Indonesië te handhaven.Op 9 december 1957 ontving de Leeuw bericht van de diplomatieke vertegenwoordiging te Jakarta,waarbij werd opgedragen de consulaire vertegenwoordiging onmiddelijk te sluiten. Deze opdracht werd uitgevoerd en de Leeuw probeerde zich onder bescherming van de plaatselijke militaire autoriteiten te plaatsen.Hem werd verzekerd dat de ambtswoning en de kanselarij tot eind december niet gevorderd zouden worden,maar hijzelf kreeg het advies zo spoedig mogelijk te vertrekken.De administratief ambtenaar F.W.A. Verdooren werd daarop gelast de sluitng verder te regelen en de Leeuw vertrok op 15 december naar Singapore.Met het vertrek van Verdooren en zijn collega J. Bouwens op 28 december was de liquidatie van de consulaire vertegenwoordiging een feit.
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief
Bij de sluiting van het commissariaat werd het ongerubriceerde archief volgens instructie verpakt en verzegeld.Het geheim archief werd grotendeels vernietigd en het restant van de gerubriceerde stukken werd door de Leeuw persoonlijk meegenomen naar Singapore.Op 24 december 1957 overhandigde hij deze stukken aan de kanselier van het consulaat-generaal aldaar.Het ongerubriceerde archief was te groot om persoonlijk door de Leeuw meegenomen te worden.Het werd verpakt in 9 kisten en de omvang bedroeg omstreeks 20 strekkende meter.Op 28 december 1957 werd het onder toezicht van Verdooren naar Singapore verscheept,waan het op 2 januari 1958 arriveerde.
In de eerste helft van 1958 is het vervolgens naar Nederland verzonden en op een oekende datum op het ministerie ontvangen. In juni van het genoemde jaar werd het archief overgebracht naar het toenmalige archiefdepot van het ministerie te Delft. Het gedeelte dat de Leeuw had meegenomen arriveerde in september 1958 in Nederland. Dit bedroeg slechts 30 centimeter.
De verwerving van het archief
Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Selectie en vernietiging
Verdere vernietiging van archiefbescheiden heeft plaatsgevonden volgens de richtlijnen van de vernietigingsbeschikking van 1960 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Hierbij is wel, gezien de rigoreuze vernietigingsacties waaraan het archief in het verleden heeft blootgestaan, enige voorzichtigheid betracht. Een verklaring van vernietiging is hieronder opgenomen.
Verklaring van vernietiging
De hieronder vermelde stukken kunnen worden vernietigd volgens de vernietigingsbeschikking van 1960.
  • oude dossieromslagen
  • kopieën van stukken
  • brochures, folders, kranteknipsels e.d. voor zoverre niet behorend bij stukken die ten principale zijn bewaard
  • stukken waarvan de inhoud is opgenomen in officiële publicaties
  • stukken waarvan het beleid en afdoening elders liggen
  • stukken betreffende aanbiedingen,adresverleningen,doorzendingen zonder bijlagen
  • stukken betreffende verkeerde agendering, zoekgeraakte brieven, nummering van stukken, post- en koerierszendingen, rappels
  • stukken betreffende bestellingen van goederen
  • stukken betreffende sollicitaties van niet-aangestelde personen
  • stukken betreffende normaal periodiek verlof
  • stukken betreffende comptabele aangelegenheden
  • stukken betreffende de afgifte van paspoorten
  • stukken betreffende routinematige consulaire werkzaamheden met betrekking tot de scheepvaart en voor de scheepvaartinspectie
  • stukken betreffende het verlenen van routinematige bemiddeling aan individuele emigranten en repatrianten
  • negatieve en korte routinematige berichten op verzoeken om inlichting
Verantwoording van de bewerking
Bij aanvang van de inventarisatiewerkzaamheden bleek de omvang van het archief ingekrompen tot 6,5 meter. Het verschil met de eerder genoemde cijfers is mogelijk ontstaan als gevolg van niet geregistreerde vernietigingswerkzaamheden De agenda's (ca. 2 meter) waren nog compleet aanwezig, maar bevonden zich in een deplorabele staat.De losbladige agenda's zijn daarom van een nieuw omslag voorzien.Ongeveer 4,5 meter van het archief bestond uit stukken opgeborgen in dossier-omslagen.Bij nadere bestudering hiervan bleek dat de administratie op de post veel te wensen had overgelaten.Dit is ongetwijfeld mede veroorzaakt door de verschillende indelingssystemen die op de post werden gebruikt.Van 1950 tot december 1951 gebruikte men een grove rubrieksindeling aangeduid met letterafkortingen.Van december 1951 tot juli 1952 werden de stukken ingedeeld volgens een combinatie van een letter en een cijfer die achtereenvolgens rubriek en onderwerp aanduidden. Hierna ging men over op de gebruikelijke cijfer code-indelingen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.Eigenlijke dossiers werden evenwel zelden gevormd.Stukken betreffende eenzelfde zaak werden vaak verschillend ingedeeld en daarom op verschillende plaatsen opgeborgen. Aan de hand van de laatst genoemde code is geprobeerd dit zoveel mogelijk te herstellen. Helaas zijn de agenda's daardoor nog maar in beperkte mate bruikbaar.
De scheiding tussen geheim en ongerubriceerd archief is niet gehandhaafd, omdat in beide archiefdelen bij de oorspronkelijke dossiervorming zowel geheime als ongerubriceerde stukken werden opgenomen.
Ordening van het archief
Ten einde de toegankelijkheid van de inventaris te vergroten is een index gemaakt die de namen en onderwerpen voorkomend in de inventaris bevat.Tevens zijn een aantal alfabetisch op naam ingerichte dossierserie's geïndiceerd. Dit staat via 's vermeld onder de beschrijving. De cijfers in de index verwijzen naar de inventarisnummers.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (A).
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Buitenlandse Zaken: Nederlands Commissariaat te Makassar (Indonesië), nummer toegang 2.05.61.04, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Commissariaat Makassar, 2.05.61.04, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
Tijdens de inventarisatie werd een kleine hoeveelheid bescheiden aangetroffen die tot het archief van de Nederlandse gedelegeerde te Makassar van de Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon behoorde. Omdat het commissariaat min of meer als opvolgster van deze instantie kan worden beschouwd zijn deze stukken als gedeponeerd archief in de inventaris opgenomen.
Publicaties
Geraadpleegde bronnen Archieven Ministerie van Buitenlandse Zaken Liquidatieverslag van de consulaire vertegenwoordiging te Makassar , in Archief van het Hoge Commissariaat te Djakarta 1950-1961. Dossier betreffende de instellingen van de commissariaten in Indonesië, deel I, in het Archief van de Directie Buitenlandse Dienst van het departement, 1945-1954, code 101. Personeelsdossiers, in het Archief van de Directie Buitenlandse Dienst van het departement, 1955-1964,1965-1974, code 131.

Bijlagen